De Bhagavad Gîtâ, Handelen zonder hechten

De Bhagavad-Gîtâ is naast de veda’s en Upanishads een van de heilige boeken van India. Het maakt onderdeel uit van de Mahâbârata, een groots epos dat de strijd tussen de Kuru’s en de Pândava’s, twee adellijke families, beschrijft. De Bhagavad-Gîtâ geeft de dialoog weer tussen Krishna, een incarnatie van de god Vishnu, en de prins Arjuna. In de dialoog geeft Krishna Arjuna adviezen hoe om te gaan met de innerlijke strijd tussen goed en slecht. Arjuna staat hierin symbool voor de zoekende mens en Krishna voor het hoger deel in zijn bewust zijn (atman).

Ik raak bijzonder geïnspireerd door de inzichten die Krishna op het gebied van de Karma Yoga, letterlijk vertaald, het juk van de handeling. De Bhagavad-Gîtâ vertelt over het handelen dat dit niet persoonlijk gericht zou dienen te zijn en wijst bovenal op het niet gehecht zijn aan de resultaten van de handeling. Bouw geen binding op met de gevolgen van een handeling. Een principe dat je bijvoorbeeld ook in het Wu Wei principe in de Tao tegenkomt.

Het staat treffend beschreven in de verzen 17, 18 en 19 in het derde hoofdstuk:
17 Maar voor de mens die zich verheugt in het Zelf, met het Zelf voldaan is en in het Zelf vrede vindt, bestaat geen werk dat gedaan moet worden.
18 Hij stelt geen belang in hetgeen hij verkrijgt door handelingen die hij gedaan heeft, noch in hetgeen hij verwerft door wat hij niet gedaan heeft. Onder al het bestaande is er niets waarvan hij afhankelijk is.
19 Verricht dus onverschillig voor de gevolgen hetgeen gij te doen hebt, want de mens die zonder gehechtheid handelingen volbrengt, bereikt het Allerhoogste.

Deze verzen geven mij persoonlijk veel lucht. Het maakt mij lichter. Vrij vertaald komt het hierop neer:”Doe wat er op je pad komt. Doe wat je moet doen. Zonder vragen te stellen. Zonder over de eventuele gevolgen in te zitten. Als je met een zuivere intentie je handelingen verricht, hoef je je ook niet te bekommeren om consequenties.”

Door geen verwachtingen te koesteren of een band met het resultaat te creёren leg je ook geen banden naar de toekomst en bouw je geen nieuwe karmische effecten op. Je kunt dan de geschiedenis van jezelf afronden,in harmonie met anderen zonder dat het consequenties heeft voor de toekomst.

Het maakt het leven ongecompliceerd. Zoals het – ook in mijn ogen – eigenlijk is bedoeld.
Eenvoudig, nietwaar? Maar hoe zou dit nu in de praktijk werken? Laat ik eerst een aantal voorbeelden geven over hoe handeling en resultaat in onze samenleving met elkaar zijn verweven. En daaraan gerelateerd, hoe de handelingen daardoor in de meeste gevallen niet het algemeen belang, maar slechts het eigen belang of het belang van een kleine groep dienen.

 
Sporten bijvoorbeeld. Voetballen. Het resultaat is heilig: er moet gewonnen worden. Iedere handeling is erop gericht om het gewenste resultaat te bereiken. Dikwijls ten koste van anderen (en zelfs ook zichzelf). Wat denkt u welk karma een voetballer in een enkele wedstrijd opbouwt? Als hij een schwalbe maakt? Als hij een inworp claimt terwijl hij weet dat hij de bal het laatst heeft aangeraakt? Als hij de scheidsrechter uitscheldt? Als hij zijn tegenstander een elleboogje geeft? Als hij zelfverheerlijkend juicht na een gescoord doelpunt?

En op het werk zijn we gewoon aan een potpourri van bonus-systemen, incentiveprogramma’s en andere teasers die moeten motiveren tot het halen van doelen. Targets. En als dat nog niet voldoende is, komt de eigen ambitie tot presteren om de hoek kijken. Resultaat wordt boven proces gesteld (“het doel heiligt de middelen”) en eigen belang boven algemeen belang. Het wordt met de paplepel in gegoten want ook de onderwijssystemen zijn ervan vergeven.

Stelt u zich eens voor hoe het zou voelen als u zich zou realiseren dat al deze handelingen karmische effecten veroorzaken. Dat u iedere hechting met een resultaat ooit weer tegen zult komen, omdat het nu eenmaal uw les is om u hiervan te onthechten. Stelt u zich eens voor dat u over alle handelingen waarbij u een ander, of het grotere geheel hebt benadeeld, verantwoording zult moeten afleggen. Zou u het dan anders doen?

 
Stelt u zich eens voor hoe het zou zijn als u niet meer resultaat gericht zou leven. Hoe zou het leven er dan uitzien? Ik denk dat er in ieder geval een hoop minder stress zou zijn. Er zal meer verdraagzaamheid zijn, naar jezelf en ook naar de ander. Ik betrap mijzelf er bijvoorbeeld dikwijls op dat ik ongeduldig kan zijn. Met name als ik met een handeling bezig ben die ik niet zo leuk vind of als ik in de file sta.

Ik vind het heerlijk om dit ongeduldig gevoel los te laten. Dat doe ik allereerst door het mij van het gevoel bewust te worden en het toestaan om te zijn. Vervolgens wil ik onderzoeken waar het vandaan komt. Om daarna de situatie te accepteren. En het resultaat (zo snel mogelijk klaar te zijn met de handeling of op mijn plaats van bestemming aan te komen) los te laten. Het maakt mij lichter.

Datzelfde geldt ook als ik met iets bezig bent wat mij niet zo goed lukt. Ik heb bijvoorbeeld twee linker handen en kan behoorlijk gefrustreerd raken als mijn klusambities in het water vallen. Door er vrede mee te hebben dat ik niet meer kan doen dan mijn best kan ik gemakkelijker leven met de povere resultaten van mijn handenarbeid en ik kan mijzelf er zelfs toe zetten om hulp te vragen.
Natuurlijk realiseer ik mij terdege dat wij in een wereld leven die gedomineerd wordt door de identificatie met resultaten. Je ontkomt er derhalve niet aan om je ook met het behalen van resultaten bezig te houden. Je kunt je omgeving immers niet negeren. Er is in principe ook helemaal niets mis met het behalen van resultaten – iedere handeling brengt immers een resultaat met zich mee. Maar het is goed om je ervan bewust te zijn, wanneer je gaat hechten aan het resultaat. Bijvoorbeeld als je blij of trots bent om datgene dat je hebt gerealiseerd. Of als je daarover teleurgesteld bent.

 
De Karma Yoga geeft aan dat alle handelingen vanuit een karmisch proces op je pad zijn gekomen. Identificatie ermee of met de resultaten is derhalve zinloos. Vanuit het principe van de advaita (non-dualiteit) die uitgaat van een (1) allesomvattend bewustzijn is het trachten te controleren van het leven eveneens zinloos. Alles in het universum maakt deel uit van het Ene bewustzijn en er bestaat geen afscheiding.
Het is een interessante zienswijze die in onze hyper-individualistische en resultaatgerichte maatschappij een stuk lucht zou kunnen geven.