Daags voor ik dit schrijf is Marten Toonder overleden. Nederlands grootste verteller is niet meer. Over zijn eigen werk zei hij dat de plaatjes maar bijzaak waren, hij was een verhaaltjes verteller en vond het maar onzin om steeds beschrijvingen te geven, dat moet je zien. Ik ken mensen die nooit een Olivier Bommel verhaal hebben gelezen, omdat ze visualiseren en de plaatjes storend vinden. Zelf zag ik ze steeds voor de tekst. De karikaturale tekeningen geven een bijzonder scherp beeld van zijn personages. Het is een invitatie terrasjes te pikken en mensen te bekijken.
Voor mij was Marten Toonder veel meer dan een stripschrijver. Een van zijn boeken had ik op mijn boekenlijst voor de HAVO. Natuurlijk kon mijn docent, overigens een zeer tolerant mens, de verleiding niet weerstaan me, uitgerekend over dat boek doormidden te zagen. Ik heb de straf exercitie glansrijk doorstaan en had een 8 voor mijn mondeling. Zijn voornaamste kritiek was om eens iets positiefs over heer Bommel te zeggen; ik vond hem maar een sukkel. Tja, met al zijn poeha is Bommel eigenlijk het typetje met de meeste menselijke trekjes. Wie zou nou niet de kans grijpen de parvenu uit te hangen wanneer je omhoog kukelt?
Veel boeken van hem hebben een aparte ironische kijk op de samenleving. Mijn stukje [url=http://www.examedia.nl/columnx/modules/news/article.php?storyid=3448]monopolie[/url]
is geïnspireerd door zijn meesterwerk “de bovenbazen” uit 1978. Dit boek is, evenals “de unistand” uit 1979, nog even actueel als toen. Als bescheiden eerbetoon aan de meester bespreek ik op mijn manier dat laatste boek.
De zwervende latinist Goedbloed vind zijn onderkomen in het verlaten UN gebouw bij Rommeldam. Met zijn vernuft kost het hem weinig moeite de plaatselijke machinerie te gebruiken, om hem van alle gemakken te voorzien. Al doende zet hij de oude roestige UN molen in beweging. De gemeente Rommeldam dient als voorbeeld voor de Unistand en krijgt per decreet, de instructie de modelburger af te stemmen op heer O.B.Bommel. Alles moet in natuursteen en eiken, iedereen moet in een kasteel wonen. Pas wanneer de gemeente bankroet is komt de ambtenaar Dorknoper op het idee, het zeer respectabele besluit van de hoge UN na te trekken. Zoals dat in Toonder verhaaltjes hoort, wordt uiteindelijk de meester oplichter Goedbloed ontmaskert en gaat hij opnieuw zwerven. Alle hoofdpersonen babbelen gezellig na bij een beroemde, eenvoudige doch voedzame maaltijd, op kasteel Bommelstein.
De knipoog naar de [url=http://www.un.org/Overview/rights.html]mensenrechten verklaring[/url] uit 1948 is nogal duidelijk. Als je die eens kritisch doorleest kun je je afvragen hoe zo’n rechtvaardige wereld er nu eigenlijk uit zou zien. Recent was het bericht van de grote hongersnood ramp in Niger in het nieuws.
Zo’n ramp valt niet spontaan overnacht uit de lucht, dus ik ben eens wat gaan nazoeken over [url=http://en.wikipedia.org/wiki/Niger]Niger[/url]. In 1999 zijn de eerste, door waarnemers als eerlijk genoemde, verkiezingen gehouden. De regering heeft het bestuur gedecentraliseerd door gemeenteraad verkiezingen uit te schrijven voor de ruim 200 plaatsen. In 2004 zijn de eerste democratische verkiezingen gehouden met een geregistreerd electoraat, opnieuw als eerlijk waargenomen. Dit is geen land waar je veel corruptie verwacht, desondanks is het land na Sierra Leone het armste ter wereld. De voornaamste bestaansmiddelen bestaan uit kleinschalige landbouw en veeteelt. Voldoende voor het bestaan van de boeren. Voor handel en dus verbetering van het agrarisch bedrijf, blijft niets over. Het enige noemenswaardige exportproduct uranium is sterk gedevalueerd en voor 80% in buitenlands bezit. De grote plaatsen bevinden zich langs de landsgrenzen en Niger is, land ingesloten woestijn gebied. Nogal logisch dat een mislukte oogst en een sprinkhanenplaag, voor een enorme ramp zorgen.
Leuk zo’n historisch verhaaltje maar mijn punt is het volgende. Niger is een land dat haar zaakjes bestuurlijk op orde heeft en toch hebben ze helemaal niets! Hoe zit het dan met al die mooie beloftes van recht op; voeding, onderdak, scholing … De moraal lijkt dezelfde als wat in “de Unistand” terug te vinden valt. We hebben als rijke westen makkelijk lullen met zo’n mooi papiertje. Het komt er op neer dat die “rechten” voor het gros der mensheid niet zijn weggelegd. Mochten wij werkelijk zorgen dat dit gaat gebeuren, dan zullen de vele Bommels een zeer gevoelige veer moeten laten of de hele wereld gaat failliet.
Je hoeft op zich niets achter de schitterende verhalen van Toonder te zoeken, om er van te genieten. Hij was al jaren gestopt met schrijven maar met zijn dood, is een levend monument voor de Nederlandse taal en cultuur verdwenen. Marten Toonder 1912-2005
14 reacties
KingArthur · 29 juli 2005 op 13:03
Het is vreemd, ik heb nooit echt een werk van hem gelezen en toch heb ik ontzag voor hem. Moet toch maar eens wat opzoeken.
Persoonlijk vind ik de links in de tekst niet fijn omdat dit de neiging oproept om aan te klikken waardoor ik van je tekst word afgeleid. Maar dat is weer een persoonlijke mening want ik weet, ik hoef ze niet aan te klikken :-).
Li · 29 juli 2005 op 14:49
Een mooi eerbetoon(der) heb je geschreven en wederom is het een column met een boodschap.
De linkverhalen hadden, wat mij betreft, dan ook aparte columns mogen zijn.
Li
emaessen · 8 oktober 2016 op 21:35
Het was relevant in het verhaal en ik had zoiets van zie het maar als voetnoot. Ik ben te lui die te lezen maar mocht je verheldering willen dan zijn ze relevant. Een klik en je bent er, de volgende klik en je bent waar het mes steekt. Wikipedia werkt net zo, ik ben er blij mee.
emaessen · 29 juli 2005 op 14:53
@King; de eenvoudige oplossing is eerst het verhaal lezen en als het je nog steeds trekt alsnog linken. Niger vraagt om een bron vermelding en mijn opmerkingen over de mensenrechten verklaring zijn provocerend, dus die link leek me ook terecht. Nummer drie is gewoon sluikreclame 😀
Groet Eric
bert · 29 juli 2005 op 14:59
[quote]Over zijn eigen werk zei hij dat de plaatjes maar bijzaak waren, hij was een verhaaltjes verteller en vond het maar onzin om steeds beschrijvingen te geven, dat moet je zien.[/quote]
Mooi dat je een ‘in memoriam’ schrijft over deze grote schrijver uit de hedendaagse Nederlandse geschiedenis. Ik ben het met Li eens dat dit nu niet het juiste moment is om er andere relaties dan hoogstens de boekbespreking bij te halen. Daar had je inderdaad een vervolg column van kunnen maken. Verder vind ik het goed geschreven.
emaessen · 29 juli 2005 op 16:27
@li, bert; Die dingen over Niger waren idd misplaatst hier. Ik denk wel nog een “column” te schrijven over het ontwikkelingstraject van Afrika. Hopelijk gaat me zulks op een satirische manier lukken.
Er viel meer te doen met het commentaar op Toonders boek. Dingen waar je aan kunt denken zijn: Goedbloed als het gemak van corruptie, de machteloosheid van gewone mensen, de waanzin van allerlei wet en regelgeving, Bommel als voorbeeld van een herkenbaar mens, het vleugellam maken van plaatselijke besturen.
Het was verstandiger geweest van mij het stuk eerst een paar uur te laten nagisten alvorens het in te zenden.
Nog een ding over Marten Toonder, het zegt denk ik ook iets over die man, hij had een prachtige bulderlach.
Groet Eric
Troy · 29 juli 2005 op 17:45
Mooi dat je aandacht besteed aan Marten Toonder. Voortaan iets meer to the point blijven en dan is het helemaal in orde 😉
Grt Troy
WritersBlocq · 29 juli 2005 op 20:49
ik sluit me aan bij de anderen, je schrijft lekker weg!
Mosje · 29 juli 2005 op 21:09
Een column van stand, zou ik zeggen.
Bakema_NL · 29 juli 2005 op 21:22
Tja, deze column is een gewonnen wedstrijd voor mij als strip-o-fiel.
Weer 1 van de oude meesters overleden…..dè oude meester in dit geval. Frappant detail is dat zijn Amerikaanse evenknie, Will Eisner http://www.willeisner.com/ (bekendste personage The Spirit) , ook dit jaar overleed. Net zo legendarisch aldaar (en elders) als Toonder hier (en elders)………..boeiend gezelschap die 2.
KawaSutra · 29 juli 2005 op 21:24
Ik vermoed dat Marten Toonder een sociaal bewogen mens was en zeer maatschappij-kritisch. Uit dien hoofde vind ik jouw zijsprongen begrijpelijk en acceptabel. Al is het alleen maar uit eerbetoon voor zijn gedachtengoed.
Bovendien vind ik de sprongetjes die je maakt absoluut niet storend en knap gedaan.
🙂
emaessen · 29 juli 2005 op 23:39
@WB; hopelijk leest het ook lekker weg
@mosje; bedankt
@bakema; je brengt me op ideeën, zo’n satirisch verhaal over Afrika is allang door ene Greg geschreven (Olivier Blunder “zwarte kunst”). Helaas bevind Regnier (Greg) zich ook niet meer onder de levenden.
@kawa; dank je, mijn idee was ook er toe bij te dragen dat zijn enorme erfenis in ere gehouden wordt en geen necrologie
Ik waardeer het dat mensen het bij de nagedachtenis van de meester laten en vind het prettig er aan bij te dragen, dat zijn dood niet als nieuwsitem nummer zoveel voorbij gaat.
Mocht iemand de behoefte voelen; reacties over Niger of de mensenrechten zijn wat mij betreft evengoed on topic. (geen idee hoe Mr Moderator dat ziet)
Louise · 30 juli 2005 op 08:08
Ik mag dat wel, zo’n eerbetoon. En juist vaak door zo’n stukje persoonlijke aandacht, kom je ineens veel meer over zo’n man te weten. Gisteren zag ik een kort fragment van een interview met hem. Toen dacht ik ook: goh, eigenlijk nooit geweten…
lara · 30 juli 2005 op 10:48
Mooi eerbetoon /column goed geschreven . Ben zelf geen liefhebber van strips helaas vind de beelden altijd storend bij de tekst. Zal Bommel toch eens gaan lezen