Hikikomori

In de Japanse en Koreaanse “feelgood” series die ik veelvuldig kijk, lijkt de omgangsvorm tussen de personages vormelijk doch redelijk ongedwongen. De plot draait meestal om jaloezie en concurrentie ten overstaan van buitenbeentjes binnen een familie én/of een bedrijf. De hoofdrolspelers zijn doorgaans goederikken – integer, oprecht, aardig, zorgzaam – die ondanks de pesterijen zichzelf blijven en stap voor stap uit hun ‘underdog’ positie klimmen. Deze sympathieke, in beginsel meelijwekkende personages, hebben op zijn minst een beste vriendin/vriend/oom/tante/karaokeclubje enz. die hen met raad en daad bijstaat. Een andere invalshoek is de zoektocht naar of het ontwijken van ware liefde en de perfecte levensgezel(lin), waarbij ze alweder worden bijgestaan door een kameraad die het beste met hun voorheeft.

De werkelijkheid is vaak anders.

In Japan rust een groot stigma op thema’s als mentale klachten, suïcide en eenzaamheid.  De overheid benadert iedere depressie of zelfmoord als een opzichzelfstaand verhaal en niet als deel van een groter maatschappelijk probleem. Hierdoor denken mensen dat ze hun eigen problemen moeten oplossen. In Japan zijn mensen boven de zeventig de snelstgroeiende demografische groep die in de gevangenis komt. Dat komt dan doordat zij zich zo eenzaam voelen, dat zij opzettelijk een klein misdrijf zoals winkeldiefstal begaan, met het doel om in de gevangenis te komen. Daar vinden ze de sociale contacten en zorg waar zij naar verlangen. Wat we ook zien, is dat hoe individualistischer een land is, hoe waarschijnlijker het is dat inwoners zich eenzaam voelen. En als het om individualisme gaat, liggen Westerse landen nog altijd aan kop.

Het aantal eenzamen en suïcides in Japan is dusdanig zorgwekkend dat mede dankzij individuele lobbyisten er in 2021 een minister van eenzaamheid is aangesteld.

Een grote zorg is het stijgende aantal Hikikomori. Deze groep zondert zich langdurig af van de maatschappij, zonder dat daar een geestelijke stoornis aan ten grondslag ligt. De hoge prestatiedruk, verwachtingen van ouders en overige omgevingsfactoren versterken de behoefte aan het zelfverkozen kluizenaarschap. Deze groep bestaat niet alleen uit jongeren, ook ouderen, zowel mannen als vrouwen trekken zich terug uit het sociale en maatschappelijke bestaan. Volgens schattingen van de Japanse overheid in 2010 zijn er mogelijk 3,6 miljoen Japanners die zich op zo’n manier hebben teruggetrokken.

Ook in Nederland neemt het aantal Hikikomori toe. Hier noemen we het sociaal isolement, straatangst of men wijt het gedrag aan een andere geestelijke stoornis, hetgeen niet altijd terecht is.

De voorwaarden om als Hikikomori worden aangemerkt zijn:

– het grootste deel van de dag en vrijwel elke dag binnenshuis doorbrengen;

– duidelijke en persistente vermijding van sociale situaties;

– symptomen die significant verstorend werken op de normale routine van de persoon, zijn bezigheden of (academisch) functioneren, zo zijn sociale activiteiten of relaties;

– het teruggetrokken zijn als egosyntonie zien; Egosyntonie is een psychologisch begrip dat refereert aan gedrag, waarden en gevoelens die in harmonie zijn – of geaccepteerd – met het ego. Ofwel in overeenstemming met het ideale zelfbeeld.

– een duur van ten minste zes maanden;

– geen andere psychische stoornissen die de sociale terugtrekking en mijding veroorzaken.

We leven in de eenzaamste eeuw ooit, schrijft Noreena Hertz in haar boek De Eenzame Eeuw. Er ligt een sterke nadruk op zelfredzaamheid en dat heeft eigenbelang boven het belang van de gemeenschappen geplaatst. En hoewel technologie ons in staat stelt om voortdurend met elkaar in verbinding te staan, waren we nog nooit zo eenzaam.