Arrogant stukje over een arrogante schrijver

Mulisch is dood. Lang leve Mulisch. “Harry Mulisch behoort tot de succesvolste, meest gelezen en meest bewonderde auteurs van zijn generatie” vermeldt het persbericht op zijn website. De superlatieven buitelen over elkaar heen. Van al zijn literaire werken worden ‘De aanslag’ en ‘De ontdekking van de hemel’ vaak genoemd. De laatste is zelfs in 2007 door lezers uitgeroepen tot het beste Nederlandstalige boek aller tijden. Ik lees de krantenkoppen en kijk naar het journaal terwijl ik me afvraag wat ik zelf ook alweer van Mulisch vind.

Dan schiet me te binnen dat ik ooit iets over hem heb geschreven. Op zolder vind ik de klapper terug van de module “Literatuur & Ethiek”. Als afsluitende toets werd toen gevraagd een ethische kritiek te schrijven over een boek naar keuze. Voor mij werd dat Ulysses van James Joyce, een boek dat al een tijdje in mijn boekenkast stond maar waar ik niet doorheen kwam. Juist dat was de reden dat ik erover wilde schrijven. Hoe kan een 704 pagina’s dik boek dat niet te begrijpen is toch een groot succes zijn?

Ik blader door mijn essay en ja, daar is op bladzijde zeven de passage waarin ik Ulysses vergelijk met De ontdekking van de hemel:

[i]“In tegenstelling tot mijn ervaring met bijvoorbeeld Harry Mülisch’ Ontdekking van de hemel, waarbij ik de auteur irritant pretentieus vond, ben ik geneigd bij Ulysses Joyces’ arrogantie toch te vergeven. Tijdens het lezen van Mülisch’ werk zag ik telkens het beeld voor me van een schrijver die, boekenkasten vol geleerde boeken raadplegend, een in wezen eenvoudig verhaal optuigde tot een boek vol moeilijke woorden. Een schrijver heeft altijd een voorsprong op de lezer, in de zin dat de eerste er een studie van een aantal jaren van kan maken om een boek te schrijven, terwijl de laatste onvoorbereid een boek in de hand pakt met de verwachting het zonder studie in een aantal dagen of weken uit te kunnen lezen.
Het schrijven van een ingewikkeld boek is daarom geen kunst op zich, en wanneer een auteur het zo nadrukkelijk etaleert als Mülisch ervaar ik het als arrogantie. Bij ‘De ontdekking van de hemel’ deden de moeilijke woorden me krampachtig en geforceerd aan. Ze voegden ook niets toe aan het verhaal dat, naar mijn idee, vrij eenvoudig en soms zelfs kinderlijk is. Bij Joyce daarentegen voel je onder die onbegrijpelijke woordenbrij toch een bepaalde schoonheid, misschien zelfs poëzie. Bovendien wordt er hier geen verhaal opgetuigd, het zijn geen intellectuele versierselen. Het verhaal zelf is er helemaal van doortrokken, vorm en inhoud vloeien in elkaar over.”
[/i]
Het zijn mijn woorden, al zijn ze zeven jaar oud en klinken ze me niet meer bekend in de oren. “Irritant pretentieus”, toe maar. Best arrogant om De ontdekking van de hemel af te doen als een eenvoudig en kinderlijk verhaal dat met een hoop ingewikkelde toeters en bellen is opgetuigd. En waarom schreef ik Mülisch met een umlaut?

Als ik mijn essay dichtsla zie ik dat er met potlood een 9 op is geschreven. Schijnbaar vond mijn docent het goed. “De arrogantie kwestie vind ik intrigerend” staat eronder. Zou arrogantie dan toch de sleutel tot schrijverssucces zijn?