EU of Utrecht; angst regeert

Het moet ook niet veel gekker worden. Eerst zegt de overheid dat de burgers van Utrecht hun eigen burgemeester mogen kiezen, vervolgens biedt men die burgers een keuze tussen PvdA of PvdA en als de burgerij laat weten wat ze daar van vindt, op de enige manier die haar ter beschikking staat, namelijk door massaal thuis te blijven, dan is de Tweede Kamer het er een dag later al over eens: dit moesten we maar niet weer doen. Nee, het is ook verdomd lastig natuurlijk, een kiezer die er iets van vindt. De stilzwijgende afspraak in dit land was anders zo simpel en helder: het kiesvolk laat zich bij verkiezingen stroop om de mond smeren en zand in de ogen strooien en in ruil daarvoor hoeven de gekozenen zich de volgende jaren niks meer van die kiezers aan te trekken en kunnen ze gewoon hun gang gaan. Representatieve democratie noemen we dat. In plaats van met zijn allen in de Tweede Kamer te gaan zitten om onze belangen te behartigen, vaardigen we vertegenwoordigers af, volksvertegenwoordigers, die vervolgens hún belangen behartigen. Zo werkt het in de praktijk ongeveer. Een prachtig systeem!

Ondanks de misschien wat cynische toon is het tot op heden een geweldig systeem gebleken, het enige en best functionerende systeem voor het landsbestuur in onze polder. Maar op de een of andere manier voldoet de representatieve democratie niet helemaal meer. Het sluimerde al langer maar niemand was zich daar helemaal bewust van tot ene Pim Fortuyn zich aandiende. De rest is geschiedenis. Niettemin lijkt die geschiedenis zich te blijven herhalen. Dat uit zich niet alleen in nieuwe politieke partijen (Partij voor de Dieren, Partij voor de Vrijheid en het lid Verdonk), ook de gevestigde partijen lijken verscheurd te worden tussen stromingen en standpunten. De VVD is nog lang niet af van de sores die Verdonk de partij opleverde. Verdonk was slechts een uitwas met bovendien een groot eigenbelang. De PvdA worstelt met haar ideologische veren, afgeschud of niet en in de achterban van het CDA heerst tweeërlei ontevredenheid over de koers van de partij: te links of te rechts, te hard of te zacht.

In Elsevier van 6 oktober 2007 beschrijft Leon de Winter in zijn wekelijkse column hetzelfde probleem en legt ook uit waardoor dat komt. Ten eerste de verzuiling van vroeger. In het maatschappelijk landschap bestaat de verzuiling niet of nauwelijks meer terwijl de traditionele politieke partijen in principe nog steeds naar het min of meer oorspronkelijke model van de verzuiling zijn ingericht. Tweede belangrijke oorzaak is dat wij met zijn allen in steeds toenemende mate hoogopgeleid zijn of in de woorden van De Winter zelf: “De gemiddelde kiezer beschikt over dezelfde kwaliteiten als het gemiddelde Kamerlid, maar vaak komt hij op basis van zijn eigen omstandigheden tot andere conclusies dan het gemiddelde Kamerlid, dat zich, zo wijst de praktijk uit, vooral laat leiden door zijn plek in de partij en de toekomst van zijn persoonlijke carrière.” Kortom, politieke partijen dragen een jasje dat de kiezer niet altijd of niet in alle opzichten meer past of wenst te dragen en als volwassen, zelfdenkend, en goed geïnformeerd mens, ook in politiek opzicht, voelt de kiezer zich onvoldoende gehoord. Tenminste, als je die ene keer per vier jaar voor het gemak even vergeet. De Winter stelt iets voor wat hij de ‘Burgerkamer’ noemt. Een fantastisch idee als je het mij vraagt maar hier laat ik het verder buiten beschouwing.

Een andere manier voor de burger om daadwerkelijk mee te praten en daadwerkelijk direct iets over zijn eigen lot te zeggen te hebben, was het burgemeestersreferendum zoals gisteren in Utrecht gehouden. Maar dan moet je niet met enerzijds het een, en aan de andere kant meer van hetzelfde komen! Dacht men nou werkelijk dat ze in Utrecht zo dom waren? In Utrecht zijn ze helemaal niet dom en dus is bijna 90% van de Utrechtenaren zo ontzettend verstandig geweest om thuis te blijven of blanco te stemmen. Dit referendum was een grove belediging, niet alleen voor de Utrechtenaren maar voor iedere burger die er wel voor voelt om in zijn stad of dorp iets te kiezen hebben inzake de vraag wie hem of haar bestuurt. En ware zo’n belediging op zichzelf al niet erg genoeg, nog geen dag later denkt de Tweede Kamer dat het maar misschien beter zou zijn om dit maar niet weer te doen doen. Ja en dan? Gaan we dan de burgemeestersposten maar gewoon weer doorschuiven via het interne circuit van baantjesjagers? Waar alle Kamerleden in principe voor in aanmerking komen omdat wij ze daar nu eenmaal neergezet hebben?

En zo mag Aleid Wolfsen van de PvdA straks in oprechte dankbaarheid de nog oprechtere felicitaties met zijn benoeming tot Burgemeester van Utrecht in ontvangst nemen: opportunisme als waren wij nooit anders gewend geweest en het ergste is nog – misschien is dat ook wel zo. Over tot de orde van de volgende dag en deze stofwolk zal weer dalen. Met het EU-referendum was het een aantal jaren geleden al niet anders. Den Haag heeft geleerd dat wanneer een kiezer die ergens iets van vindt te lastig is, dat je er dan de volgende keer gewoon voor zorgt dat er voor hem niets meer van te vinden is. Voor ons, burgers, is de les rond de Europese Grondwet exact dezelfde als we nu weer in Utrecht zien: het is de angst die regeert. Wij worden geregeerd door angst.

Want weet u waar ze in Den Haag echt bang voor zijn? Niet voor Wilders, niet voor Verdonk, niet voor Marijnissen en ook niet voor Brussel. U en ik zijn degenen voor wie men in Den Haag tot in de tenen bang is. We hadden dat met zijn allen op zijn minst kunnen vermoeden. Niet voor niets is dit kabinet de eerste honderd dagen op bussafari geweest in de wildernis die het land vanuit Haagse optiek is. Niet voor niets wordt de Europese Grondwet er nu met een goedkope truc doorheen gejast terwijl het in de kern om hetzelfde verdrag gaat als waar de Nederlandse burgerij enkele jaren geleden een volmondig ‘nee’ tegen heeft gezegd. We hadden het kunnen weten. Maar in Utrecht weten ze het nu zeker. Ook door uitdrukkelijk en met goede reden [i]niet[/i] te kiezen krijgen de Utrechtenaren gewoon wat ze [i]niet[/i] wilden.

Leve de democratie!