4 mei

We zitten heerlijk in het zonnetje in de tuin als mijn twee oudste zonen beginnen over de serie Band of Brothers. Ik luister, genietend van de zon, met mijn ogen dicht mee. Niet mijn cup of tea, zal ik maar zeggen. Ik hoor ze plannen smeden om een keer een lang weekend naar Auswitz te gaan. En daar uit het niets, krijg ik een eng gevoel op mijn borst. Ik herken vrijwel meteen dat beklemmende gevoel, wat afstamt uit mijn kinderjaren.

Ik krijg beelden in mijn hoofd van broodmagere zielige kindertjes en wanhopige moeders en vaders. Ik probeer het meteen te verdringen, ik wil het niet zien. Maar ik raak het beeld niet kwijt van twee broodmagere armpjes die naar mij lijken uit te reiken.

Mijn ouders waren dikke twintigers toen de oorlog uitbrak. Allebei tewerkgesteld in Duitsland in een fabriek. Mijn moeder ging er vrij luchtig mee om. In de fabriek, zo was haar verhaal, hing een enorm grote foto van Adolf in de hal en iedere dag als ze ging werken, werd er op toegezien dat hij op gepaste wijze werd begroet. Arm omhoog en Heil Hitler werd er dan verwacht  dat er werd geroepen.  Die arm kreeg ze nog wel omhoog, zo vertelde zij, maar in plaats van Heil, riep zij uit volle borst “G(h)eile” Hitler. Zo protesteerde zij luidruchtig doch stil, tegen de haar opgelegde begroeting.

Mijn vader heeft in Scheveningen in de dodencel gezeten, waarvoor of waarom, is mij nooit duidelijk geworden. In tegenstelling tot mijn moeder was hij zeer gesloten over de oorlog. Wel hing er een oude loden grijze jas al jaren stil aan de kapstok. Als mijn ouders het idee hadden dat ik hun niet kon horen, ving ik soms wat over die geheimzinnige jas op. Scheveningen, duinen, gat graven, Dominee,  koud en jas, waren de woorden waar ik het mee moest doen.

In april begon het. Eerst één keer per week werden er televisiebeelden over de Tweede wereldoorlog de kamer ingesmeten. Maar al snel, werden er meerdere documentaires of films per week uitgezonden. En alles werd bekeken, even geen Peyton Place of Eén van de acht!

Op 4 mei, zaten we om half acht al voor de tv aan de tafel. Die grote donkere klok op de Waalsdorpervlakte onheilspellend in beeld. Ik wist dat het weldra acht uur zou zijn, dus ratelde ik er nog snel even op los. Mijn ouders waren ietwat stiller, maar gaven nog geduldig antwoord. En vlak voor de grote wijzer op de twaalf stond, keek mijn moeder mij met een strakke blik aan en zei, dat ik nu niet meer mocht praten en na moest denken, tot de klok ging luiden. Twee hele minuten probeerde ik muisstil te blijven zitten. Braaf ging ik nadenken, de eerste twee seconden dacht ik aan de broer van mijn moeder die in de oorlog was gebleven, maar al snel dwaalde mijn gedachten af naar school en wist ik opeens dat ik nog wat belangrijks tegen ze had moeten zeggen, wat niet kon wachten.  Die twee minuten leken een eeuwigheid te duren.

Nu ben ik 51 en is het bijna 4 mei. Het vreemde is dat ik nu pas besef dat het omstreeks deze tijd van het jaar, het bij ons thuis iets minder gezellig was dan normaal. Dat de lucht, iets minder blauw was, de zon iets minder fel scheen en dat hun verleden de tegenwoordige tijd voor twee minuten had ingehaald.

De zon schijnt en ik zit met mijn jongens in de tuin. Zij hebben net als ik geen oorlog meegemaakt, ze hebben zelfs geen dienstplicht gekend, maar ze gaan wel op zoek naar degene die dit stukje vrijheid mogelijk hebben gemaakt. Ik open mijn ogen en ik zie twee armpjes naar me uitreiken, het zijn de armpjes van mijn kleindochter, mollig, gezond en in vrijheid geboren!