Lang geleden zag ik de volgende zin op een ansichtkaart staan: “Happiness is good health and a bad memory”. Mijn gezondheid is goed voor zover ik weet en mijn geheugen is inderdaad vaak meer een vijand dan een vriend. Terwijl kritiek mijn zelfbeeld soms hevig kan ondermijnen verdwijnen al die keren dat iemand zijn waardering voor me uitsprak als een schim langzaam uit mijn hoofd. De hersenen zijn zelfs zo ingeschakeld om angst of een negatieve ervaring langer in het geheugen vast te houden dan een positieve ervaring. Angst is een slechte raadgever terwijl het je tegelijkertijd beschermd tegen kwaad en het uiteindelijk zelfs vaak een life saver is. Doe de test: loop naar het treinstation, ga aan de rand van de rails staan (niet te dichtbij) en wacht tot er een trein voorbij komt (vooral luid rammelende goederentreinen doen het hierbij goed). Geheid dat je een stroom van adrenaline door je lichaam voelt vloeien. Maar waarom? Je weet immers dat je met een beetje gezond verstand nooit en te nimmer ook maar een klein stapje zult verzetten. En toch gebeurt het: je voelt angst. De angst die je belet om een misstap te maken. Toen ik twaalf was kende ik minder angst dan nu. Het geheugen heeft hier alles mee te maken. Iemand van twaalf heeft in de regel minder angstige ervaringen gehad dan iemand van veertig. Voor één angstige ervaring zijn er vele, soms zelfs tientallen positieve ervaringen in terugwerking voor nodig om die angst op te heffen. Angst heeft de vervelende gewoonte om zich te nestelen. Wanneer de angst overheerst heeft het tevens de neiging om uit proporties te groeien. Wie eens een slechte ervaring in een vliegtuig heeft gehad, laten we zeggen door een flinke turbulentie, kan hierdoor de keuze maken om nooit meer in een vliegtuig te stappen. Of dit een reële overweging is valt sterk te betwijfelen, maar het is duidelijk dat de angst de persoon hier in feite al regeert.
Mijn moeder had periodes waarin ze plotseling niets meer durfde. In de supermarkt maakte ze soms zomaar rechtsomkeert en ook was ze meer dan een jaar lang niet meer in de badkamer te vinden, maar waste ze zichzelf s’ochtends voordat iedereen op was in een teiltje met water in de keuken. Mijn moeder had een lievelingskleur: zwart. Maar op een dag durfde ze geen zwarte kleding meer te dragen. En ook was mijn moeder panisch alert op haar medicijnen. Ze had wel zeven verschillende doosjes met pillen. Op een dag sloop ik stiekem haar slaapkamer binnen om de pillen te bekijken. Ik las de gebruiksaanwijzingen en de bijwerkingen. Daar schrok ik toch wel een beetje van. Waarom mijn moeder al die medicijnen nodig dacht te hebben begreep ik niet goed. Wel wist ik dat het met haar angsten te maken had. Angsten die naar mijn idee totaal geen reden hadden om mijn moeder zo te kwellen.
Wie een stap durft te zetten (in welke richting dan ook) begint aan een ontwikkelingsproces, degene die dit niet doet houdt de angst in stand. Angst en relativering gaan nimmer samen. Angst kan een identiteit ansich worden wanneer men het niet bijtijds te lijf gaat. Het groeit op hersenspinsels en voedt zich door zelfondermijning. Angst is de grootste energiezuiger bij uitstek. De angst maakt me somber. Ik ben nu banger dan vroeger: ik ben bang om mensen om me heen te verliezen, ik ben bang om oud te worden maar ik ben ook bang om jong te zijn en mezelf te verliezen. Ik verlang naar vroeger. Vroeger durfde ik alles. Vroeger stond ik op mijn kop in de trein terwijl ik hardop liedjes zong. Wat nou angst?
“Happiness is good health and a bad memory”. Ik ben die zin nooit vergeten. Ik vond hem raadselachtig en daardoor juist intrigerend. Waarom zou een slecht geheugen geluk bewerkstelligen? Ik zou met de dag leven, vergeten wie ik ben, vergeten wat mijn lessen zijn geweest… De zin van het onthouden is toch juist de conclusie der ervaring? Ik wil kunnen zeggen dat ik heb geleerd, en wanneer ik mijn hoofd stoot aan een te laag hangende balk wil ik de volgende keer voorbereid zijn en bukken. Maar heel langzaam voltrok zich een proces van betekenisgeving aan juist deze zin. Nu pas begrijp ik de ware kern. Het is een zin die niet bedoeld is voor kinderen. Het is een zin die duidt op cynisme en bitter uitgesproken dient te worden.
Nu ik ouder ben voel ik dat er iets in me blijvend is veranderd: ik begrijp mijn moeder. De vijand van mijn moeder was haar geheugen die haar angst langzaam uitvergrootte. De uiteindelijke angst die zij voelde werd gevoed door schaduwen van het verleden: de angst om angst. “Happiness is good health and a bad memory”. Ik kies voor de eerste optie en een iets selectiever geheugen. (Mijn moeder maakt het nu overigens erg goed :-))
9 reacties
champagne · 2 mei 2005 op 09:27
Fascinerend onderwerp, aardig beschreven…
Wright · 2 mei 2005 op 09:57
Angst om Angst of, “de mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest”.
Intrigerend onderwerp, moest ineens weer denken aan het nummer van Robert long ‘allemaal angst’.
De eindzin was geloof ik,’en van leven ga je dood’.
Een waarheid als een koe!
Levert weer stof tot nadenken, deze column!
WritersBlocq · 2 mei 2005 op 10:44
Hoi Troy,
Het is idd goed beschreven. Mensen met angst leven vaak in het verleden (niet allen, ik ga niet regenaliresen). “Vroeger” durfde ik dit, “vroeger” was alles beter. Die mensen moeten oppassen dat ze niet hun verleden wórden weet je, want dán wordt het echt eng. Fijn dat het beter gaat met je moeder. Groetje, Pauline.
Louise · 2 mei 2005 op 14:40
Ik ga hier eens even heel diep over nadenken…
Dees · 2 mei 2005 op 18:12
Mooie analyse en een goeie zwartgallige slagzin om te onthouden..
Raindog · 2 mei 2005 op 18:12
Volgens mij heb je iets te hoog ingezet met deze column. De causale verbanden die je legt gaan volgens mij niet altijd op. Of in ieder geval zijn het niet de enige. Het blijft oppassen met dat gepsychologiseer en omdat dat evenzeer voor mij geldt, wil ik dan ook niet in een zelfde snit reageren.
Slechts dit:
[quote]Maar heel langzaam voltrok zich een proces van betekenisgeving aan juist deze zin. Nu pas begrijp ik de ware kern. Het is een zin die niet bedoeld is voor kinderen. Het is een zin die duidt op cynisme en bitter uitgesproken dient te worden. [/quote]
Misschien is de zin ‘happiness is good health and a bad memory’ wel bij uitstek bedoeld voor kinderen. Of wat ik eigenlijk bedoel is dit: misschien zijn het wel juist kinderen die dit werkelijk in de praktijk weten te brengen. Boos op elkaar vandaag, morgen weer samen spelen. Alsof er niets gebeurd is. Je ziet waar ik naar toe wil: onbevangenheid, kinderlijke onbevangenheid. Je weet wel, van toen je nog op je kop in de trein stond en hardop liedjes zong. Essentie van het al is wat mij betreft vaak dan ook dat het niet perse de schade van het verleden is, maar dat het de schade is die angsten van vandaag toe kunnen brengen aan de dag van morgen die een mens zou moeten vrezen. Reden genoeg om ze te overwinnen. Bijvoorbeeld door ze te confronteren om ze zodoende te kunnen toetsen op hun realiteitsgehalte. Niet zelden blijken zij dan leeg of ongegrond en daar is juist helemaal niets bitters aan. Vraag blijft tenslotte of die zin bij volwassenen dan ook niet aan dovemansoren is gericht. Kiezen voor een iets selectiever geheugen zegt in het geheel niets over die selectie an sich. Het is een moeilijke kunst om het goede te bewaren in plaats van het slechte. Eentje die je moet verstaan. Zoals kinderen doen, nietwaar?
PS: sinds wanneer is goede gezondheid een optie?
melady · 2 mei 2005 op 23:48
Een ‘overpijnzing’ recht uit je hart en dat vind ik leuk om te lezen.
[quote]de test: loop naar het treinstation, ga aan de rand van de rails staan geheid dat je een stroom van adrenaline door je lichaam voelt vloeien. Maar waarom? Je weet immers dat je met een beetje gezond verstand nooit en te nimmer ook maar een klein stapje zult verzetten.[/quote]
Ook mensen met gezond verstand springen voor de trein.
Maar dat is een andere discussie.
Melady 🙂
Hannah · 2 mei 2005 op 23:57
Angst om de angst: Men lijdt nog het meest van het lijden dat men vreest…heel oud zinnetje maar oh zo waar. Troy wij kennen elkaar goed en wij weten allebei heel goed wat echte angst is, en daarom bewonder ik je stukje des te meer.
Maar ik ben het toch niet met je eens dat de slogan iets verbitterds of cynisch hoeft te bevatten. Nobel prijs winnaar Albert Schweizer, een gelovige man, heeft dit eens gezegd. Juist omdat we de vervelende ervaringen langer onthouden is het goed dat ons geheugen hierop reageert door te selecteren in hetgeen we onthouden. Ik vind het eigenlijk een grappige en trieste quote tegelijk. Het leven is onbegrijpelijk (zwaar), en daarom moet je leren te genieten van de kleine dingetjes! Ik voel me soms heel gelukkig als ik een puppy knuffel, of de zon op mijn gezicht voel branden, of als mijn lover mijn haar ’s morgens kamt…of als ik een aidspatient van 5 jaar oud en 4 kilo in Ethiopie op de tv zie. Ik bedoel waar hebben we het over? De angsten zullen altijd blijven maar die kleine dingetjes kunnen zoveel betekenen! En je kunt natuurlijk niet weten wat geluk is als je het nooit ellendig hebt gehad.
Geluk is een richting, geen punt.
Oh, het is laat, mijn fles wijn is leeg, ik moet naar bed..ik weet niet of ik nu een zinvol statement heb gemaakt. Maar je hebt in ieder geval een mooie column geschreven die ons aan het denken zet. Word je daar ook niet een ietsiepietsie gelukkig van? ;o)
Troy · 4 mei 2005 op 16:58
Bedankt voor jullie reacties. Het klopt inderdaad dat zelfs mensen met een gezond verstand die stap wel nemen. Een wijze opmerking…Ik denk dat de quote sowieso multi interpretabel is. De invalshoek over kinderen die het ene moment ruzie maken en het volgende moment weer vrede sluiten vond ik erg mooi. Dit geeft mij ook weer stof tot nadenken. En wat hannah zegt over geluk als richting…daar wil ik zeker nog even over in discussie gaan, maar dat doen we maar even met een drankje erbij :-).