Credo

[b]‘Ik geloof in een rivier
die stroomt van zee naar de bergen
ik vraag van poëzie niet meer
dan die rivier in kaart te brengen’[/b] Het gedicht ‘Credo’ van de dichter Remco Campert begint met bovenstaand vers dat onmogelijk ‘waar’ kan zijn. Nu is een credo een ‘belijdenis van diepe, innige overtuiging’, dus Campert heeft het niet voor de kat zijn poes verzonnen. En inderdaad, zoals vrijwel elke kunstuiting is poëzie niet ‘realistisch’: het beschríjft de wereld niet, maar schépt er een. Het is niet ‘wetenschappelijk’: het volgt niet de regels van de natuurwetten of de logica, maar ontregelt ze.

Poëzie heeft geen boodschap aan begrippen als ‘waar’ of ‘onwaar’. Zij toont een wereld die wij met onze ogen niet kunnen zien, met onze instrumenten niet kunnen opmeten, laat staan met onze bureaucratische drilmethoden kunnen (mis)leiden. Dwarsliggend, dwars tegen de rede in, slingert de dichter zijn verzen door de ruiten van de realiteit en laat de lezer met de brokken zitten. In de kampen waar de ‘overbodigen’ en lastposten zitten, laat hij vogels zingen. In de mijnschachten laat hij het zonlicht doorbreken, in de oorlog de vrede. Hij schenkt onderdrukten zijn nectar opdat zij volhouden en hun juk afwerpen. Hij kleurt de nacht, door machthebbers verstikkend over de mensheid uitgespreid, met alle kleuren van de regenboog. Als een belofte van waarachtigheid en gerechtigheid. Hij omarmt niet alleen het heelal in twee zinnen maar daalt ook af in het holst van atoom en sub-atomaire deeltjes. Hij sloopt Romeinse, Chinese, Berlijnse en gevangenismuren alsof ze van luciferhoutjes zijn. Hij septembert dwars door de torenhoge symbolen van God, Geld en Goud. Hij vertedert, prikkelt, choqueert en ontregelt als hij zijn gevleugelde ros Pegasus de sporen geeft.

Poëzie is mirakels lastig en, denken dictators en dogmatici, reactionairen en religieuze fanatici heimelijk, zou verboden moeten worden. Wat dan ook op gezette tijden gebeurt: dictators hebben gevoel voor humor nóch voor poëzie. Pablo Neruda, Bertold Brecht en Victor Jara kunnen er in des dichters hemel over meepraten…
Toch blijven dichters hun geloof in die tegennatuurlijke rivier verkondigen en daarmee de mens verwonderen. Want, om Campert nog maar eens te citeren: ‘Vogels vliegen toch’.

(c) Jan Bontje 2009