De zwaan

Iedere vrijdagmorgen wanneer ik in mijn auto zat richting Nijmegen had ik ruim drie en een half uur de tijd voor allerlei overpeinzingen. Terwijl ik de weg op mijn duimpje kende en de auto op louter routine over de snelweg stuurde, dwaalden mijn gedachten regelmatig af naar vroeger, dan eens naar het leed in de wereld of soms naar de door mijzelf gedroomde toekomst. Files boden dan een mooi alibi om even achterover te zakken bij die opwellende gedachtenstroom, terwijl ze ’s avonds meestal een bron van ergernis vormden als ik op de tegenoverliggende weg probeerde zo snel mogelijk thuis te komen.

Zo boden de ochtenden mij dus meer ruimte voor deze uiteenlopende hersenspinsels. Temeer omdat ik dan op weg was naar colleges die onder andere handelden over filosofie, psychologie, mythologie of drama-therapie. Het was om die reden een mooie voorbereiding op hetgeen ik later op de dag aan leerstof toegediend zou krijgen betreffende de menselijke geest waardoor ik het nog beter zou kunnen plaatsen.

Zo reed ik op zo’n bewuste vrijdag ter hoogte van Utrecht, toen mijn ogen even afdwaalden naar de berm die achter de vangrail gelegen was. In een sloot langs de weg dreef een zwaan met zijn kop onder water. Hij was onmiskenbaar dood en een andere zwaan zwom rondjes alsof hij zijn overleden metgezel wilde beschermen tegen ‘een nog groter leed’. Ik merkte dat ik tranen in mijn ogen kreeg. Ik had het niet willen zien, maar blijkbaar stuurde mijn onderbewuste mijn blikveld op dat bewuste moment naar de berm. Die dag kreeg ik dat beeld niet meer van mijn netvlies af. De achtergebleven partner die in de buurt bleef ronddobberen alsof het eeuwige afscheid nog geen vaststaand feit was, hield mij bezig. Dit dier was hoogstwaarschijnlijk een natuurlijke dood gestorven. En ik voelde mij plotseling verwant aan de levende zwaan. Het niet accepteren dat de ander dood is moet uit een gevoel van onmacht zijn ontstaan. Die machteloosheid herken ik.

En dat gevoel wordt nog eens extra versterkt door het feit dat ik niet wil accepteren dat wij doelbewust anderen de dood in jagen in schril contrast met deze zwanen. Omdat wij blijkbaar geen rust kunnen vinden bij de natuurlijke gang der dingen, en passant maar even vergetend dat er nabestaanden zijn die een geliefde verliezen. Ik zeg ‘wij’ omdat ik besef dat ik deel ben van iedereen die hier leeft. Dat het geen zin heeft om te wijzen naar de ander die blijkbaar niet weet hoe het hoort. Wijzen naar de ander is wijzen naar jezelf. We zijn allemaal ontsproten aan die ene, welk geloof je ook aanhangt, aap of mens. De levende zwaan zag een stukje van zichzelf dat gestorven was en bleef het met zijn leven beschermen. Wat wist deze zwaan dat wij niet beseffen?

Later op de middag tijdens een college drama-therapie beeldde ik de zwanen uit. De gestorven zwaan en de achtergebleven zwaan, rondjes zwemmend om zijn overleden partner. Als een hommage aan zijn soortgenoot; kijkend in een spiegel. Al mijn medestudenten begrepen mijn boodschap. Zonder woorden.