Drie wijzen en een oude heks

Het is bijna zes januari…de dag dat de wijzen uit het Oosten de stal in Bethlehem zouden hebben bereikt waar Jezus was geboren. Dat feit zou al zo’n dikke tweeduizend jaar geleden hebben plaatsgevonden en er is vrijwel niemand die er nog van wakker ligt. Hier althans. In Italië is dat anders, daar wordt Driekoningen heftig gevierd, vooral voor de kinderen. En iedereen die als de kinderkens wil worden natuurlijk. Dat maakt Italië nou zo leuk. Hoewel, het heeft waarschijnlijk meer met rurale tradities en het katholieke geloof te maken, dan met de geografische ligging. Maar hoe het ook zij, ik kan intens genieten van de folkloristische, religieuze en seizoensgebonden rituelen, die ervoor zorgen dat het jaar in overzichtelijke brokjes wordt verdeeld. Elk stukje jaar heeft zo zijn eigen feestje.

Op zes januari viert men dus Driekoningen, het eerste feestje van het jaar. Voor de kinderen is daarbij de Befana van groot belang. De legende (er zijn er diverse, maar ik houd me maar aan de aardigste) vertelt hoe de drie Wijzen uit het Oosten op zoek waren naar de stal van Bethlehem. Hen werd de weg gewezen door een stralende ster, maar dat bleek niet altijd even doeltreffend. Ze verdwaalden al snel. Al zoekende kwamen ze bij het bescheiden huisje van een oud vrouwtje en daar klopten ze aan om de weg te vragen. Het vrouwtje kon hen echter niet vertellen waar ze de kleine Jezus konden vinden en stuurde ze onverrichterzake weer weg. Dáár kreeg ze spijt van. Na een dag of wat besloot ze toch ook op zoek te gaan naar het kind in de stal. Met al het lekkers dat ze in huis had, ging ze de wijzen achterna, op zoek naar de boreling… Ze heeft hem nog niet gevonden en zoekt dus nog steeds. Onderweg alle kinderen van lekkers voorziend, want in elk kind kan de kleine Jezus terug te vinden zijn.

In de nacht van vijf op zes januari komt de Befana, die inmiddels de vorm van een heks heeft aangenomen, langs bij alle huizen waar kinderen wonen en gooit daar zoetigheid door de schoorsteen naar beneden. Zij komt niet te paard of op een door rendieren getrokken slee, maar bedient zich van een bezemsteel. Het effect is hetzelfde. Stoute kindjes vinden kooltjes in hun sok (!), lieve kinderen snoep.

Onanks het gebrek aan Sinterklaas en Zwarte Piet, komen dus ook de Italiaanse kindertjes niet te kort. Hun ouders trouwens ook niet.
De volwassenen leven meer met de liturgische waarheid van Driekoningen. Het feit dat de wijzen op zes januari eindelijk de stal in Bethlehem bereikten, staat in de katholieke kerk voor het eerste publieke optreden van Jezus. Het moment dat hij buiten de kleine kring van ouders, herders en wat aanwezige dieren, echt aan de wereld wordt geopenbaard. Een vooruitblik op de vervulling van zijn leven, met Pasen.

Driekoningen wordt dan ook wel Pasquella genoemd, kleine Pasen. Het luidt de Kersttijd uit en de tijd naar Pasen in. Dat moet gevierd worden. Mannen uit de dorpen (pasqualotti) gaan ’s avonds langs de deuren (vooral ook de deuren van de plaatselijke kroegen) en zingen gepaste wijsjes waarin om een vruchtbaar jaar en een goede oogst gevraagd wordt. Alle aanwezigen wordt vast een Zalig Pasen toegewenst en dit wordt vanzelfsprekend bekrachtigd met een heildronk.
Overal waar de mannen komen worden ze beloond met een borrel, een en al gezelligheid. Ik mis die Italiaanse gebruiken echt. Maar niets weerhoudt mij er echter van om op zes januari op de gezondheid van de drie wijzen uit het Oosten te klinken. En op die van jullie natuurlijk. Vrolijk Pasen!