‘Een heer van stand’

Hij was fragiele en daarmee ontroerend echt. Het water van de ouderdom in de ogen, het leven overziend in zijn terugblik. Zijn das gestrikt zoals hij het leven had geleefd, geen kronkels, maar rechtuit. De streken van de kam nog zichtbaar in zijn dunne grijze haren, de sporen van gedistingeerd. Hij was geworden wat hij schreef: ‘Een heer van stand’. Ik heb het over Marten Toonder in gesprek met Ivo Niehe in het Rosa Spierhuis. Voor het eerst werd ik met de ‘Heer van stand’ geconfronteerd, toen ik nog staartjes droeg met strikken en zwarte lakschoentjes als ik uit ging. Een toneelstuk over Olivier B. Bommel en Tom Poes. Dagenlang herhaalde wij thuis de zin: ‘Tom Poes verzin een list’.

In dit interview trof mij de blik van de ontgoocheling, geen listen meer, geen verhalen meer. Wel herinneringen aan, die hem niets opleverde, want dat was geweest. Zijn buurmeisje, later zijn vrouw geworden, had hij prijs moeten geven aan de dood. Zijn tweede vrouw, was korte tijd later dezelfde weg gegaan, ook haar had hij prijs moeten geven aan de dood. Hij had twee zoons gekregen bij zijn eerste vrouw en twee geadopteerde dochters. Hij had een zoon verloren aan de dood en zijn twee dochters waren dezelfde weg gegaan, ook die had hij prijs moeten geven aan de dood.

Hij rookte jarenlang twee pakjes per dag en deed dit tot dik in de zeventig. Hij daagde de dood uit, verzocht hem om plaats te nemen. Hij ontsprong de dans. Het leven liet hem nog zijn oudste zoon, maar daarmee had hij al jaren geen contact, om voor hem onbegrijpelijke redenen. De ‘Heer van stand’ vertaald in wereldtalen, elke boekenplank en huiskamer bereikt, maar niet zijn zoon.

Hij had nu overzicht, keek niet meer vooruit. Op de vraag wat voor hem ‘het meest fantastische nog zou zijn om mee te maken’, antwoordde hij: ‘Ik ben al blij als iemand gewoon aardig tegen mij is’. Ik zou willen toevoegen: ‘Als u begrijpt wat ik bedoel’