Het eind der tijden staat vast

Sinds onheugelijke tijden verwondert de mens zich over het ontstaan en vergaan van het leven en de wereld. Niet alleen het begin van alles, maar ook het eind der tijden is onderwerp geweest van meer of minder filosofische bespiegelingen. Er is geen religie of zij heeft zich een uitgesproken idee of saillant beeld gevormd van de oorsprong en het doel van het bestaan. Daarbij zie je vaak dat het aardse leven als overgangsfase wordt beschouwd, als een straf die je moet uitzitten of als een leerproces dat je moet ondergaan. Het ultieme doel is het bereiken van een paradijselijk leven of een nirwana waarin niets meer hoeft en alles futiel is. En wie zich niet aan deze religieuze orde der dingen houdt, zal branden in de hel of eeuwig blijven ploeteren in het moeras van de ondeugd. Om dit volmaakte doel te bespoedigen zijn er altijd religieuze fanatici geweest die onheilsboodschappen de wereld instuurden en voorspellingen deden dat de Aarde op een bepaald tijdstip zou vergaan. Soms riepen charismatische goeroes hun volgelingen op om massaal zelfmoord te plegen op het ultieme moment dat zij voor ogen hadden. Het einde van de wereld bleef natuurlijk uit, maar het resulteerde vaak wel in een gruwelijke slachtoffering van gehersenspoelde schapen, trouw tot in de dood aan hun perverse herder en monomane machtswellusteling.

Alle voorspellingen over het nakende eind der tijden komen vooral overeen in het feit dat ze onverdeeld vals zijn gebleken. Wat mij niet verbaast, aangezien elk door angst of onzekerheid ingeblazen geloof getuigt van een onrijpe, infantiele en onkundige geest, die alleen voorbarige conclusies trekken kan.

Tot nu toe deed ik zowel het filosofische nihilisme als religieuze fatalisme af als onzinnig en weinig begerenswaardig, iets wat vooral te danken is aan mijn wetenschappelijke opleiding (ik ben bioloog) en rationele manier van denken. Maar er is sinds kort iets vreemds aan de hand waardoor ik met al mijn intellectuele vermogens toch anders ben gaan denken en de dingen ook anders ben gaan beleven dan ik gewend was.

Enkele wetenschappelijk zeer goed onderlegde astronomen zijn namelijk sinds kort de mening toegedaan dat er een einde aan ál het leven zal zijn en dat dit einde relatief gezien zelfs tamelijk nabij is en hoe dan ook onvermijdelijk zal optreden. Niet alleen een einde aan het leven van mensen in het bijzonder op de planeet Aarde, wat op zich al een verschrikkelijke ramp is; nee, er zit ook een totaal slotakkoord aan te komen van het leven in het algemeen, van dieren en planten en alle andere biologische variaties die je zou kunnen bedenken, ook op plaatsen ver buiten ons zonnestelsel. En dit einde zal geen mooie climax zijn, geen fantastische finale als bij een groots vuurwerk, maar een traag dimmen van de schaarse lichten van de paar sterren die dan nog aarzelend twinkelen.

Volgens deze astronomen zal er een einde komen aan de energie in het heelal. Eens zal alles zijn opgebrand, de sterren zullen één voor één doven, de nog hete kernen van planeten als de Aarde zullen zijn afgekoeld en wat over zal blijven is een onpeilbare, kille, woeste leegte van donkere materie. De wereld zal voorgoed gedompeld zijn in een duisternis van 273ºC onder nul (het absolute nulpunt, 0 graden Kelvin). Alles wat ooit een ordelijke rangschikking was (zoals ons zonnestelsel, of het leven zelf) zou door de thermodynamische wet van toenemende entropie steeds verder in wanorde en chaos verzanden. Niet alleen het leven eindigt, de wereld als zodanig zal verdwijnen en zich opheffen in het niets. De Big Bang waarmee alles begon leidt uiteindelijk tot een Big Frost waarin alle energie is opgebrand en alle beweging tot stilstand gekomen. Niet bepaald een paradijs, maar ook geen hel, want in die toestand gebeurt er niets meer…

Dit ijzige scenario is dichterbij de uitvoering dan men denkt. Dit alles natuurlijk binnen astronomische proporties, waarschijnlijk zal de zon nog vele miljoenen jaren een betrouwbare energiebron voor de Aarde zijn. De dreiging dat de mens het eerst voor zichzelf verpest door grote klimaatsveranderingen te bewerkstelligen is vele male groter, al geloof ik in het aanpassingsvermogen van de mens en zeker van het leven, dus zo’n catastrofe zal het versterkte broeikaseffect niet betekenen. Maar los hiervan vind ik het een teken aan de wand dat nu blijkt dat de afstand tussen sterrenstelsels exponentieel toeneemt en dat het allergrootste deel (meer dan 95%) van het universum blijkt te bestaan uit zogenaamd donkere energie en donkere materie. Wat wij van het heelal kunnen zien beslaat slechts 4,03% van het totaal, 4% is waterstof en helium zoals dat is samengebald in de sterren; 0,03% betreft de zwaardere elementen zoals zuurstof, stikstof, silicium en ijzer van planeten. Het heelal bestaat nu 13,9 miljard jaar en nu is komen vast te staan dat de snelheid van het uitdijen niet afneemt maar steeds verder toeneemt, moeten we relatief gezien haast maken om het contact met andere sterrenstelsels, andere werelden waar mogelijk ander leven is, niet te verliezen.

De enige oplossing is dat de mens leert overspringen van het ene systeem of universum naar het andere systeem of universum; dit zou via zogenaamde wormgaten mogelijk zijn. Zelf denk ik dat het uitstel van executie is, uiteindelijk sterft het leven en verdwijnt niet alleen de energie maar ook de tijd, de ruimte, het wormgat, de massa. Misschien dat alleen God er iets aan kan veranderen, als een deus ex machina of als het spreekwoordelijke duveltje uit het doosje. Daarmee zijn we terug bij het geloof. Geloof dat ik niet heb. Het einde staat vast, niet alleen voor mij persoonlijk, maar voor al wat is. Of liever, het is stijfbevroren.