Met de ouderdom, zo lijkt het, slijt het vermogen nieuwe dingen te ontdekken en nieuwe ervaringen op te doen. Alles valt steeds meer in de routine van alledag. De ene dag onderscheidt zich nauwelijks meer van de andere, de gewoonten die je jezelf hebt aangemeten gaan zonder discussie aan de haal met de tijd en vele jaren later kom je misschien tot het inzicht dat alles voor niets is geweest of niet heeft opgeleverd wat je ervan had verwacht.
Afgelopen maandag ben ik op bezoek geweest bij een expositie van het Centraal Museum in Utrecht, die de veelzeggende titel “Dollen aan de overkant” meekreeg. De overkant is namelijk het bij het museum getrokken gebouw van de voormalige Willem Arntszstichting. Het heette vroeger dan ook het ‘dollenhuis’ van de stad Utrecht en tot in mijn schooljaren werd je ermee geplaagd als je een domme opmerking maakte of raar gedrag vertoonde – dan was je rijp voor de Agnietenstraat, de straat waar het pand huisde. Inmiddels zijn alle instellingen van de geestelijke gezondheidszorg in stad en provincie Utrecht opgenomen in een grote overkoepelende organisatie, de stichting Altrecht.
Wie de dingen somber inziet, heeft er hoogstwaarschijnlijk een juiste kijk op. Het leven houdt een keer op en de laatste jaren van een bestaan zijn zelden zonder ellende, verdriet en pijn. De medische wetenschap heeft vooral het lijden verlengd, de mogelijkheid om met allerlei gebreken te blijven voortleven. Maar om dat leven zin te geven schiet iedere wetenschap tekort.
Sinds onheugelijke tijden verwondert de mens zich over het ontstaan en vergaan van het leven en de wereld. Niet alleen het begin van alles, maar ook het eind der tijden is onderwerp geweest van meer of minder filosofische bespiegelingen. Er is geen religie of zij heeft zich een uitgesproken idee of saillant beeld gevormd van de oorsprong en het doel van het bestaan. Daarbij zie je vaak dat het aardse leven als overgangsfase wordt beschouwd, als een straf die je moet uitzitten of als een leerproces dat je moet ondergaan. Het ultieme doel is het bereiken van een paradijselijk leven of een nirwana waarin niets meer hoeft en alles futiel is. En wie zich niet aan deze religieuze orde der dingen houdt, zal branden in de hel of eeuwig blijven ploeteren in het moeras van de ondeugd.
Ik weet niet hoe het u vergaat als u een afspraak heeft met een ambtenaar bij een of andere instantie, maar ik voel me dan altijd bloednerveus. Ik ben bevreesd volstrekt verkeerd begrepen te worden en mijn situatie niet goed uit de doeken te kunnen doen. Het zal niet de eerste en niet de laatste keer zijn dat de ambtenaar in kwestie een verkeerde en voor mij fnuikende beslissing neemt. In mijn geval heb ik vooral te maken met de ambtenaren van de sociale dienst en staat mijn inkomen op het spel, dus er is vrijwel altijd alle reden toe om héél, héél waakzaam te zijn. Want wie bijstand ontvangt in Nederland wordt bij voorbaat behandeld als een crimineel totdat het tegendeel is bewezen, zo heb ik twee keer aan den lijve mogen ondervinden.
