Leven doe je nú

Met de ouderdom, zo lijkt het, slijt het vermogen nieuwe dingen te ontdekken en nieuwe ervaringen op te doen. Alles valt steeds meer in de routine van alledag. De ene dag onderscheidt zich nauwelijks meer van de andere, de gewoonten die je jezelf hebt aangemeten gaan zonder discussie aan de haal met de tijd en vele jaren later kom je misschien tot het inzicht dat alles voor niets is geweest of niet heeft opgeleverd wat je ervan had verwacht. Reden ook dat menigeen dan in een diepe put valt, die men ‘midlifecrisis’ noemt, maar soms al een ‘endlifecrisis’ is, want heel wat mensen komen er pas achter als ze tegen hun pensioen aanlopen dat het echte, vol doorleefde, zélf vormgegeven leven ‘eigenlijk’ nog moet beginnen. Gelukkig zijn veel mensen nog redelijk gezond tegen die tijd en daardoor in staat nog iets waardevols van hun leven te maken, maar er zijn ook mensen die al zoveel gegeven hebben terwille van een carrière dat ze zijn opgebrand en geen fut of zin meer hebben om aan een nieuwe start te beginnen.

Toch zie ik ook onder twintigjarigen al een tendens, zich zeer disciplinair te gedragen en meer dan tien uur op een dag te werken terwille van een toekomst die waarschijnlijk niet aan zal breken. Zelf ben ik een midveertiger en onder mijn leeftijdsgenoten zie ik velen die volledig door de tijdsdruk worden opgeslokt van allerlei verplichtingen die men zich heeft opgelegd. Een alternatief wordt vaak niet gezien of vraagt een zodanige breuk met alles dat het onmogelijk lijkt om het te verwezenlijken. Een verandering van baan, functie of levensstijl wordt wel overwogen, maar de pensioenbreuk of de opgebouwde investeringen en belangrijke contacten dienen als excuus om de overweging niet tot daad te verheffen. Iedereen is wel een vrij mens, maar slechts weinigen is het gegeven om zich ook werkelijk vrij te voelen, werkelijk vrij te zijn.

Om nieuwe gedachten te denken en nieuwe activiteiten te ontwikkelen moet je opstandig worden en blijven, een zeker puberale houding koesteren en dus niet vervallen tot een gezapig aanvaarden van de maatschappij. Wars van culturele ontwikkelingen en dwars tegen wetenschappelijke verworvenheden die zijn neergeslagen in het tijdsbestek van veel jaren een eigenwijs bestaan opbouwen. Het is moeilijk, de vluchtige en grillige nieuwigheden die óók uit dat tijdsbestek opstijgen te blijven volgen en van het uitzicht te genieten dat zij mogelijk bieden. Naarmate je langer leeft lijkt het wel of je jezelf steeds meer kluistert aan wat objectief gegeven is en niet aan verandering onderhevig is, uit angst om anders de greep te verliezen op je bestaan. Het nieuwe kost energie of het vreet zenuwen omdat niet vaststaat wat het oplevert en of het gevaarlijk is. Zonder risico glijdt het bestaan echter af naar een doods vegeteren dat niemand aanspreekt, jezelf inbegrepen. Het is wel begrijpelijk maar daardoor alles behalve wenselijk, dat je je beperkt tot lijfsbehoud als je minder fysieke en mentale energie tot je beschikking hebt. Uit lijfsbehoud is het beter, geen gekke dingen te gaan doen en je te hechten aan zaken die misschien niet langer duren dan een moment, een enkel vluchtig ogenblik, want is de euforie niet de voorbode van de kater?

Toch is het leven niet anders dan de ervaring die ik heb op precies dit moment, dit ogenblik, dit heden, dit nu. Wat was is geweest en wat gebeuren zal moet nog ontluiken, maar het nu is nu en meer is er niet. Het nu is het enige moment dat werkelijk telt. Je kunt in een enkel moment het leven laten, maar ook leven maken. In een enkel moment ben je blij en gelukkig of zieltogend en ten einde raad. Wat was kan wel enig tegenwicht bieden, maar het blijft gekoppeld aan toen, aan iets dat al geweest is en juist nu niet meer kan zijn, want voorbij is.

De ervaringen die je hebt opgedaan en die je je herinnert zijn echter wel een belangrijk reservoir om uit te putten. De waarneming die je nu hebt kun je spiegelen in de bron van alle beelden die zich aan je bestaan hebben verbonden. Hoe ouder je bent, hoe langer en intensiever je leeft, hoe meer verbanden je kunt leggen met wat je in je geheugen hebt opgeslagen aan herinneringen, ideeën, gedachten en waarnemingen. Zo gezien is het leven een schier onuitputtelijke bron waaruit je kunt drinken en die ieder nieuw moment bijzonder kan maken als je maar dat bewustzijn van jezelf als nú levende mens wakker houdt en alle tijd neemt om iets te kunnen plaatsen of te exploreren. Met die houding nemen de mogelijkheden toe als je ouder wordt, je wordt letterlijk rijper en alles wat je beetpakt kan veranderen in het goud van opgedane ervaring en levenswijsheid. Die houding kennen we in feite als geduld. Geduld is niets anders dan een poging, het nu zoveel mogelijk te rekken en te vervullen van een rijpere inhoud dan de vluchtigheid van een driftige sensatie.

Wat veelal als een hapering wordt gezien die zich voordoet als je ouder wordt, blijkt dus eerder een extra kwaliteit die zich aan je leven voegt. Als je maar de juiste mentaliteit hebt en bereidheid houdt, te leven met risico’s en veranderingen die zich plots voor kunnen doen kun je die kwaliteit ten volste benutten. Fantasie en originaliteit zijn niets anders dan capaciteiten de wereld als nieuw te blijven ervaren. Maar dan niet zo nieuw dat het oude verdwijnt in het niets. Niet zo nieuw dat je alle schepen achter je moet verbranden. Fantasie is een verbeelding die hetgeen je hebt ervaren een nieuwe betekenis geeft, een nieuwe wereld voorspiegelt waarin het tot werkelijkheid komen kan. Originaliteit is de erkenning dat alles wortelt in een eigen bodem die uniek is voor het leven dat zich weet te ontworstelen van de beperkingen van het gewone, voorgekauwde bestaan. Ik ben ervan overtuigd dat voor mij het leven niet saaier zijn zal als ik ouder word, maar juist nieuwer en enerverender, want ongewoner, speelser, veelzijdiger, grootser, indrukwekkender, allesomvattender.