Rijke stinkerds

Ten Noorden van de snelweg tussen de Afsluitdijk en Sneek, is het Friese land vlak, kaal en dun bevolkt. Vraag een Elfstedentochtrijder naar zijn mening over dit gebied, en hij zal zonder twijfel spreken van ‘de hel’. Het dorpje Jorwerd ligt daar, en het is Geert Mak die in een boek vertelt hoe zelfs God dit dorp verliet. Dit is een streek waar je als ‘Hollander’ niet moet gaan wonen. De bevolking is er stug en je wordt er niet geaccepteerd. En, zo vertelde men mij, ‘ze houden er niet van rijke stinkerds’.

Met een zak vol vooroordelen stapte ik in de auto voor een rit naar dit, door mij nog amper bezochte, barre Noorden. Een optreden met het shantykoor van Woudsend bracht mij naar de kerk van het plaatsje Boksum, behorend tot de Gemeente Menaldumerdeel. Een ‘gat’ met 400 inwoners, waar de doorsnee Hollander nog nooit van heeft gehoord en dat vraagt om geduldig zoeken op de landkaart.

De rit bevestigde de verwachtingen: ten Noordwesten van Sneek wordt het land vlak, wat kaler en dunner bevolkt. Maar het eerste vooroordeel vluchtte als een hazenwind door het autoraam. Het land is fris groen, er graast levendig bont vee en overal waar je kijkt, is de wijde groene vlakte gedecoreerd met kleine dorpjes en daarbij horende karakteristieke kerktorentjes.

Eén van die kleine dorpjes is Boksum en in dit schilderachtig dorpje staat, op een door leilinden omringde terp, een prachtige oude kerk in de bouwstijl Romano-Gotiek. De kerk dateert uit de jaren rond 1100. Het Godshuis doorstond vele oorlogen. Het werd zwaar beschadigd tijdens de slag bij Boksum in de tachtigjarige oorlog. Telkens weer was herstel en restauratie noodzakelijk. Het interieur van het kerkje is adembenemend gaaf gebleven. De kerk bezit een zeer gave herenbank uit 1661, een zestiende-eeuws kansel en doophek, en er staat een kleurrijk groot orgel uit 1675. Rondom de kerk, op de terp en veilig voor opkomend water, ligt het kerkhof. God heeft Boksum duidelijk niet verlaten.
Een tweede vooroordeel maakte zich uit de voeten.

Op de internet site van de Stichting Alde Fryske Tsjerken wordt aangekondigd: ‘In de kerk vinden concerten plaats’. Een uitnodiging voor zo’n concert werd gericht aan het Woudsends koor. En zo stonden wij, gehuld in zeemansdracht en onder de indruk van het prachtige interieur, gereed voor de vertolking van een repertoire met gevoelige, droevige, vrolijke en ondeugende liedjes. Voor een ‘volle kerk’ zijn in Boksum niet veel mensen nodig. Hun enthousiasme, de entourage en de akoestiek waren een stimulans voor een topvoorstelling. Bij het laatste nummer van het twee uur durende concert, kwamen de aanwezigen luid meezingend en meeklappend uit de banken. Stug? Vooraan in de kerk zat een seniorenspan hand in hand duidelijk te genieten. ‘Hollanders’, naar later bleek, en thuis in de Boksumer gemeenschap. Niet geaccepteerd? Het derde en voorlaatste vooroordeel vluchtte richting Kerkhof.

In de korte pauze van het concert wees koorcollega Sibbele mij op de sierlijke stenen in de vloer van het kerkje. ‘Weet je dat hier het begrip rijke stinkerds vandaan komt?’ Nee, dat wist ik niet. Sibbele legde het uit: ‘De armen van Boksum werden buiten op de terp begraven, maar de rijken, alleen de heel rijken, konden zich een plaats veroorloven onder de stenen vloer van dit kerkje. Als ze waren bijgezet en waren bedekt door de steen, begon het proces van ontbinding. Al een week later begon het te stinken in de kerk. Dat is de reden dat de bevolking sprak van ‘RIJKE STINKERDS’.

In mijn zak glimlachte het laatste vooroordeel: zie je wel!