Schatten

Alweer kreeg ik een hoeveelheid boeken waar menigeen jaloers op is! Thuisgekomen zet ik de onschatbare schat voor me neer. Ik weet niet goed met welk boek te beginnen. Een editie van Anne Frank’s ‘Het achterhuis’ uit 1958 met een inleiding van Annie Romein-Verschoor? Twee dikke delen Jan Romein? Erasmus’ ‘Klacht van de vrede’ of die mooie gebonden uitgave van ‘De lof der zotheid’? Nee, de tragedies van Shakespeare! Of toch die boeken over Hanns Eisler… Of ‘De bron waaruit ik gedronken heb’ van Anton Constandse… Toch maar ‘Februari’ van Theun de Vries! Wanneer moet ik dan beginnen met ‘Een wolk in broek’ – die ‘aardbeving in verzen’ – van Vladimir Majakovski? En hoe kom in ik vredesnaam door al die boeken van en over Bertolt Brecht… De boeken over ‘de oorlog’ kijken we dwingend aan: wij móéten eerst!

Hoe vaak zouden haar nu oude en vermoeide ogen de bevrijdende woorden hebben verslonden? Welke nog niet uitgekristalliseerde gedachten zouden zijn gerijpt door schitterende uiteenzettingen, poëtische bevlogenheid, vlijmscherpe analyses waarmee huichelarij en machtswellust werden ontrafeld? Hoeveel instemmende glimlachjes zouden in haar toen nog jonge gezichtslijnen een gelukkige rimpeling hebben gebracht? Welke actie voor vrede of brood (‘wij willen brood en rozen’) zou baat hebben gehad bij de door haar verworven inzichten? Mijn gedachten gaan rond in een ‘heelal van verhalen’ dat door dit erfgoed wordt geopenbaard.

Het papier is oud en moe geworden; het is vergeeld en hier en daar krimpt het nederig ineen onder de onverbiddelijke slagen van de tijd. Letters die ooit letterlijk inktzwart waren hebben een tegen bruin aanleunende kleur gekregen. Ook de van oorsprong heldere kleuren hebben de onafgebroken veldslag van de tijd niet ongeschonden doorstaan. De boekenruggen zijn een beetje stram geworden. De gedachten, dromen en idealen die zij herbergen zijn echter nog even helder, overtuigend en sterk als toen ze neergepend en in druk vorm gegeven werden. Wat achterhaald is door de tijd is dan ook niet ‘waardeloos’ geworden, maar blijft een overvloedige bron waaruit we levenslang kunnen drinken. Wat nog – of wéér – actueel is, flonkert als een ster. Pennenvruchten van sterke geesten. Wat zij zaaiden is uiteraard al meer dan eens geoogst, maar hun schrijfsels herbergen, als je er voor open staat, talloze schatten die op (her)ontdekking wachten. Ik begin gewoon.

© Jan Bontje 2004