Tekst met plaatjes combineren, zeker voor kinderen, lijkt o zo modern. Nou, vergeet het maar: Erasmus propageerde dit al 500 jaar geleden. Zo modern was deze grote Rotterdamse Nederlandse Europese wereldburger. Hoewel een ‘bastaard’, ontwikkelde hij zich door zijn intelligentie en met hulp van mensen die verder keken dan hun neus lang was, tot de grootste geleerde van zijn tijd. Hij correspondeerde met alle groten der aarde en schreef geleerde boeken.
Toch is hij vooral bekend door een boekje dat hij, zittend op een paard, voor zijn ontspanning schreef – onderweg van Italië naar Engeland. Naar de gewoonte van die tijd schreef hij het in het Latijn, maar het kreeg in het Nederlands de titel ‘Lof der Zotheid’. Een heerlijk boekje, waarin Vrouwe Zotheid (Dwaasheid) de draak steekt met de geleerden en machtigen van die tijd. Zij spaarde de geestelijkheid niet, ook de paus niet, en toonde – terecht – niet meer eerbied voor koningen en keizers dan voor zotten en dwazen.

Erasmus was zijn tijd dus vooruit, maar óók een kind van zijn tijd. Hoewel Humanist en een kritische denker, bleef hij vroom katholiek; hoewel priester, geselde hij de misstanden en ‘mis-standjes’ in de Roomse Kerk. Toch weigerde hij Luther te volgen in diens Reformatie. Luther ontwikkelde zich tot een fanatiek antisemiet die opriep tot geweld tegen, en moord op, de Joden; zijn ideeën werden door Hitler in de praktijk gebracht in de Kristallnacht en daarna. Erasmus verwierp juist de Jodenhaat.

Wie in dit herdenkingsjaar, 500 jaar na de eerste uitgave van de ‘Lof der Zotheid’, wil zien wat Erasmus zoal dacht en schreef, en dan vooral over het onderwijs, kan nog tot 8 januari 2012 de tentoonstelling: ‘Tegen de Barbarij’ in het Nationaal Onderwijsmuseum in Rotterdam bezoeken. Zie ook: http://www.onderwijsmuseum.nl/, waar je ook een petitie tegen sluiting van het museum kan tekenen. Want volgend jaar bestaat dit museum misschien niet meer, maar dat is dan de schuld van een ander, ‘modern’, (a)cultureel barbarendom…

Categorieën: Actualiteiten

8 reacties

pally · 5 april 2011 op 17:18

Interessante en informatieve inhoud zoals altijd, Jan. Ja, Erasmus, een vrije geest. Tijdloze schrijver en denker.
Misschien ga ik wel naar die tentoonstelling. En het zou zonde zijn als dit museum zou sluiten…

groet van Pally

JanBontje · 5 april 2011 op 23:09

Dank je Pally.

Hieronder een directe link naar de petitie:

http://www.onderwijsmuseum.nl/petitie/index.php?e=1

Spread the word!

arta · 6 april 2011 op 07:17

Ja, goed geschreven, stemt tot nadenken…

Mien · 6 april 2011 op 08:33

Altijd fan geweest van “plaatje, praatje, daadje”.

sylvia1 · 7 april 2011 op 09:07

Heel terecht, een ode aan Erasmus. Ik wist niet van dat herdenkingsjaar, dankjewel!
(ik vind het rechtstreekse lijntje tussen Luther en Hitler wel een beetje kort door de bocht, er zijn wel meer invloedrijke denkers aan te wijzen voor Hitler’s wereldbeeld, toch?)

Prlwytskovsky · 7 april 2011 op 16:06

Laus autem peccari stultiria. Ofwel: de lof der zonde is de zotheid.
Is dit de complete zin? En ja: alles dat ooit was zal weerom komen. Dus wie weet komt er over een paar honderd jaar weer een Erasmus of een Hitler. De mens leert het nooit.

Kort, maar zeer goed over-na-denksel. :duimop:

JanBontje · 8 april 2011 op 17:33

Beste Sylvia.

Dank je voor je reactie. Aangaande je opmerking dat het lijntje Luther= Hitler kort door de bocht is het volgende:

Luther en Jodenhaat
___________________

Een van de belangrijkste leiders van het religieus geïnspireerde verzet in de eerste jaren van het Derde Rijk was de protestantse theoloog Martin Niemöller (1892-1984).
Toch waren er sterke overeenkomsten tussen de opvattingen van de nazi’s en het lutheraans protestantisme waar het de Joden/joden betrof. Beide leerden dat de Joden/joden verdorven mensen waren die het verdienden om te lijden.

Luther’s Judenhass is een van Hitler’s anti-joodse tien geboden geweest en het moet voor Niemöller een bijzondere ervaring zijn geweest om met de uiterste consequenties van Luther’s opvattingen te worden geconfronteerd.

Luther’s Judenhass staat volop in de belangstelling van wetenschapper en geïnteresseerde leek. Voor de vrijdenker is een schets van de lijn die loopt van Luther naar Hitler op zijn plaats.

Mijn centrale vraagstelling is: kunnen we, zoals de tot jood bekeerde ex-dominee (Nederlands Hervormd) dr. R. Süss zelfs min of meer beweert, spreken van een directe lijn? Volgens de vrouw van Süss, geciteerd op de website van Het Reformatorisch Dagblad, zou haar man hij eens hebben gezegd: ‘Laat de lutherse synode nu eens klip en klaar uitspreken welke vreselijke dingen Luther allemaal over de joden heeft gezegd.’ Op diezelfde website noemt iemand die oproep van Süss ‘werkelijk schandalig’ en ‘absoluut onverdraaglijk’, maar daarmee is de constatering dat Luther het ideologische materiaal leverde dat Hitler smeedde tot de moordmachinerie die de Endlösung uitvoerde, natuurlijk niet onwaar geworden.

Luther was een extreem kwaadaardige Jodenhater. In wat wel zijn ‘theologisch testament’ wordt genoemd – “Over de Joden en hun leugens uit 1543” – zette hij zijn ideeën uiteen.

In ‘De Fabel van de illegaal’ nummer 82/83, voorjaar 2007 , schrijft Harry Westerink: ‘In 1923 prees Hitler Luther als het grootste Duitse genie, die “de Jood zag zoals wij hem pas vandaag beginnen te zien”.

In de dagen na de Kristallnacht schreef de bisschop van Thüringen juichend dat Luther, geboren op 10 november 1483, zich geen mooier *verjaardagsgeschenk* had kunnen wensen. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog beriepen veel kerkelijke machthebbers in Duitsland zich op Luther om het vernietigingsbeleid tegen Joden te rechtvaardigen.

Tijdens de Neurenbergprocessen na de oorlog verdedigde Julius Streicher, hoofdredacteur van het antisemitische hetzeblad “Der Stürmer”, zich door aan te geven dat zelfs een door vriend en vijand bejubeld “genie” als Luther de Joden haatte.
“Hij zou vandaag beslist in mijn plaats op de beklaagdenbank hebben gezeten, als “Over de joden en hun leugens” door de aanklagers ingebracht zou zijn”, aldus Streicher.’

Dan somt Westerink nog wat taalvaardige capriolen op die Luther bezigde om de Joden te karakteriseren: “(…) Gods- en profetenmoordenaars”, “bloedhonden”, “duivelskinderen”, “leugenaars”, “addergebroed”, “volksverleiders”, “woekeraars”, “wurgers”, “rondlummelende schooiers”, “weerzinwekkend uitvaagsel” en “schimmelig soepzootje”. Joden zouden “verblind” zijn, “vervloekt”, “boosaardig”, “wraakzuchtig”, “gierig”, “begerig”, “lasterlijk”, “afgunstig”, “hoogmoedig”, “bezeten”, “halsstarrig” en “onverbeterlijk”. Ze zouden “ons” overheersen, “ons” water vergiftigen, en “onze” kinderen stelen, hen doorboren en hun bloed opvangen om dat te verwerken in matses, joodse broden. Ze zouden “ons ongeluk” zijn. Met grof geschut brengt Luther vrijwel het hele arsenaal aan antisemitische mythes en stereotyperingen in stelling. Alleen het raciale antisemitisme ontbreekt bij hem vanzelfsprekend, want dat werd pas ontwikkeld in de negentiende eeuw.’

Dan citeert hij uit de Nederlandse tekst van Luthers ‘testament’ nog: ‘“Ten eerste moet men hun synagogen of scholen in brand steken en wat niet wil branden moet men met aarde overdekken, zodat geen mens er een steen of een sintel meer van ziet, voor eeuwig niet”, aldus Luther.
Verder riep hij op om de huizen van Joden te verwoesten, hun religieuze boeken af te nemen, hun rabbijnen op straffe van de dood te verbieden voortaan nog te onderwijzen, hen een straatverbod te geven, hen “het woekeren” te verbieden, al hun geld en sieraden in beslag te nemen, en dwangarbeid voor “jonge sterke” Joden in te voeren. En als de machthebbers dit allemaal niet wilden of konden doen, dan moesten ze de Joden in elk geval “het land uitdrijven, richting Jeruzalem”, aldus Luther. Onder zijn invloed gingen Duitse vorsten de Joden meer vervolgen.’

Het “testament” van Luther was een blauwdruk voor Hitler’s Kristallnacht…

Uit de houding van Niemöller, de reacties op Süss’ oproep aan de lutherse synode, de reactie van een uitgever aan mij (‘Luther was geen antisemiet’) n.a.v. een vraag daarover, moet men opmaken dat veel (lutherse) protestanten nog niet klaar zijn met Luther…

Kortom: er is wel degelijk een vrijwel directe lijn van Luther naar Hitler.

JanBontje · 11 april 2011 op 00:09

Het is best mogelijk Erasmus zijn term heeft afgeleid van: Laus autem pecari stultitia.

Nee, de mens leert niet of héél moeilijk en langzaam…

🙁

Geef een reactie

Avatar plaatshouder