Amazing Grace

‘Van harte gefeliciteerd!’
Hoe eenvoudig en prettig is het toch om deze woorden uit te spreken. Nog leuker wordt het als je daarbij een cadeau kunt overhandigen wat je met de grootste zorg hebt uitgekozen. Als er een kindeke is geboren breng je eerst uren door bij de Prénatal, waarna je het verworven rompertje of rammelaar met een smile van oor tot oor aan de kraamvrouw overhandigt. Denk maar aan de voorpret bij het organiseren van een surpriseparty met zoveel mogelijk medeplichtigen. De lol om te zien hoe de één zich verstopt achter het gordijn en de ander beklemd zit in de meterkast. Of het leedvermaak bij een vrijgezellenfeestje waarbij het feestvarken zich in een koeienpak moet hijsen en aan het einde van de avond in de tepels mag bijten van een wulpse, ingehuurde stripteasedanseres. Of met de pet rondgaan voor een collega en dan constateren dat de directeur wat losgeld uit de voegen van zijn krokodillenportemonnee peutert, terwijl het mannetje van de technische dienst zonder aarzelen een briefje van tien uit zijn broekzak haalt. Of die schik bij het op zoek gaan naar de grootste opblaasbare Abraham of Sarah. Het eindresultaat gaat allemaal gepaard met feestelijke attributen zoals ballonnen, slingers, vuurwerk en champagne.

‘Gecondoleerd’.
Het is slechts één woord, maar waarschijnlijk het aller-moeilijkste woord om uit te spreken. Dagen van tevoren zien we er al tegenop. Somber gekleed en met lege handen sluiten we ons aan in de rij om de doorgaans treurende nabestaanden te condoleren. En als we dan dichterbij komen en bijna aan de beurt zijn vragen we ons naarstig af wat we in Godsnaam moeten zeggen. Het begrip ‘woorden schieten te kort’ moet op die plek zijn oorsprong hebben gevonden. We zijn als kind immers alleen maar met een hieperdepiep hoera de wijde wereld ingestuurd.
Dat levert geforceerde en schrijnende taferelen op tijdens crematies en begrafenissen. Eerbiedig eten we de crematoriumcake. We fluisteren, vechten krampachtig tegen onze tranen en smoren onze snikken in een zakdoekje. Stel je voor dat iemand het hoort of ziet?

En dat het verbergen van dat verdriet nog complexer kan blijkt bijvoorbeeld uit een oud gebruik binnen het Boeddhisme. In de prachtige film ‘Anna and the King’ (die zich afspeelt in Siam, het tegenwoordige Thailand) is te zien hoe het voor Boeddhisten verboden is om te huilen aan een sterfbed. De ziel die het lichaam verlaat zou namelijk de tranen kunnen zien en daarom op aarde willen blijven om de nabestaanden te troosten. Op zich een mooie gedachte, maar tegenstrijdig aan de feitelijke emotie die zo gekoppeld is aan afscheid.

In Mexico doen ze daar nog eens een schepje bovenop door eenmaal per jaar zeer uitbundig de Dag der Doden te vieren. Volgens de Mexicanen bezoeken de doden op deze dag hun ouderlijk huis en krijgen daarom een feestelijk onthaal met muziek, voedsel en feestelijke opsmuk. De dood is voor hun immers niet het einde van het leven, maar de continuering ervan in een parallelle wereld.

Wat moeten wij dan als nuchtere Hollanders? Wij beleven het wel degelijk, maar hebben er blijkbaar (nog) geen eensluidende vorm voor gevonden.
Vlak na het overlijden van mijn dochtertje kwam ik bijvoorbeeld bekenden tegen in de stad. Op het moment dat we elkaar vanaf een afstandje waarnamen, zag ik hoe ze mij zo snel als ze konden, ontweken. Gedrag van een kat in het nauw. Of hoe die anders altijd zo joviale collega op kantoor angstvallig uit mijn buurt bleef. Later gaf hij enigszins beschaamd toe dat hij zich geen houding wist te geven.

Vorig jaar zijn er in Cuba drie collega’s omgekomen bij een vliegtuigongeluk tijdens een zakenreis. Bij een speciale herdenkingsdienst bleven een aantal mensen weg, ze konden het domweg niet aan.

Medeleven tonen vraagt het uiterste aan attentie, inlevingsvermogen en verbondenheid. Dat gaat de één makkelijker af dan de ander. Ik zou zeggen, laten we ons medeleven in ieder geval nooit verstoppen. Dat is voor de nabestaanden minder pijnlijk en voor ons geweten minder bezwaarlijk.

Een innige omarming is minstens zo waardevol wanneer woorden te kort schieten en het zakje Fisherman’s Friend leeg is………