2009 is het Internationaal Jaar van de Sterrenkunde. Aanleiding: 400 jaar geleden richtte Galileo Galileï als eerste een telescoop op de sterrenhemel. Daarmee begon de wetenschappelijke verkenning van het heelal. De paus schrok zich te pletter en vervolgde de geleerde, omdat deze beweerde dat de aarde niet het middelpunt van het heelal is. Wat sindsdien ontdekt werd is adembenemend. Geleerden kunnen tot de geboorte van ons heelal, 13,7 miljard geleden, ‘terugkijken’. Daarmee is de grond onder alle (bij)geloof weggeslagen. Alle mythen over goden en andere bovennatuurlijke wezens blijken fabeltjes.
Het is dan ook hemeltergend dat mannen in Sinterklaaspakken honderden miljoenen mensen voorschrijven hoe ze moeten leven en sterven;
dat mannen in lange jurken honderden miljoenen mannen en vrouwen onderdrukken en vrouwen dwingen hun hoofd en gezicht te bedekken en Jodenhaat verspreiden;
dat in Israël (= Palestina), waar de stad Gaza al duizenden jaren bestond vóór ook al weer duizenden jaren geleden de zelfverklaarde bezitters van dat land, de Israëlieten, daar op rooftocht kwamen – nog steeds de leer van Abraham geldt die niet-joden tot tweederangs burgers degradeert.
Ik hecht meer belang aan wetenschap dan aan boeken van duizenden jaren geleden waarin fantasten onzin uitkraamden en die tot god’s woord verklaarden. Laten we Galileï eren door af te spreken geen geloof meer te hechten aan onzin en uitsluitend de resultaten van de wetenschap te erkennen. Dat vergt moed, want de wetenschap heeft niet alle antwoorden op alle vragen en die antwoorden kúnnen fout zijn. Maar verder onderzoek zal daarna wellicht wél een juist antwoord vinden. Met vallen en opstaan, schrijdt onze gezamenlijke kennis van het heelal en de wereld, de maatschappij en de mens, voort.
Bijgeloof kunnen we daarbij missen als kiespijn. Wie kanker heeft gaat niet naar een kaartlegger of kwakzalver – gekken en gehersenspoelden daargelaten. Als het regent neem je een paraplu en vraag je niet de dorpstovenaar om droogte. Ook hebben geleerden nog nooit een spoortje bewijs gevonden voor de mythen van al die zgn. Heilige Boeken die elkaar tegenspreken. Wel prachtige beelden van het heelal. Bedankt, Galileï.
17 reacties
SIMBA · 18 april 2009 op 10:01
Mooie ode aan Galileï!
lisa-marie · 18 april 2009 op 19:03
Ik vind hem goed!
KawaSutra · 18 april 2009 op 21:23
Er blijft altijd één vraag onbeantwoord: hoe is dat begin dan ontstaan? Wetenschap en religie gaan heel goed samen mits je bereid bent het geschreven woord te vertalen in wetenschap welke begrijpelijk is gemaakt voor en door de mensen uit de tijd dat het opgetekend is. Als je die bereidheid niet hebt kun je natuurlijk wel gaan schoppen en trappen maar wat wil je daarmee bereiken? Het toont slechts een blinddoek en op zijn minst oogkleppen die er voor zorgen dat je alleen maar ziet wat je wilt zien.
Mijn zegen heb je, en Galilei uiteraard ook. Laat iedereen geloven wat ie wil met respect voor de ander.
JanBontje · 18 april 2009 op 23:47
1. Er is volgens mij geen begin: het zijn is enig want onbegrensd, dus ook zonder grens in tijd, dus zonder begin. Het zijn, het enige, het al, kan niet niet bestaan, want dan zou het eindig zijn in tijd.
2. Godsdienst is onzin. Dat klinkt bot, maar het is nu eenmaal zo: er is geen ‘god’ die buiten het zijn, boven de natuur (metafysica), (be)staat. Dat zou immers betekenen dat het zijn begrensd is, en dat is in strijd met zijn zijn. De enige god die nog een beetje voorstelbaar is, is de god an Spinoza: die valt samen met het zijn. Maar ja, dan kan je de term god net zo god laten vallen, wat ik dan ook doe.
3. Ik heb respect voor mensen maar niet voor ideeën. Waarom zou ik? Alles is onderwerp van mogelijke kritiek. Zie ook 4.
4. Wetenschap is géén geloof. Je kan, mag en moet altijd kritiek hebben op (de resultaten van) de wetenschap, dus niets staat bij voorbaat voor altijd vast. Bij geloof is dat exact andersom: iemand beweert iets (Jezus loopt over het water, Jezus staat uit de dood op, Abraham krijgt van god een opdracht, Mohammed krijgt van een engel de koran, enz., enz.) en de kudde (dat woord is niet van mij!) neemt dat voor lief = ge-loof. Wetenschappelijke kritiek is dan plicht.
5. Iedereen mag geloven. Mits hij de andere maar met rust laat. En dat is nou net niet het geval. Denk aan kruistochten, kettervervolgingen, maar ook nu: onverdraagzaamheid jegens homo’s, het condoomverbod van de paus, christelijke afkeer ven of zelfs hetze tegen abortus (zelfs aanslagen in de VS!!) en euthanasie, de strijd in Noord-Ierland, de strijd tussen Hindoes en islamieten in India/Pakistan, de fatwa’s en sharia, enz…….
JanBontje · 18 april 2009 op 23:47
Dank je wel.
KawaSutra · 19 april 2009 op 02:39
Volgens menselijke begrippen heeft alles een begin en een einde. Zo denken wij, we kunnen niet anders want dat gaat onze bevatting te boven.
Waarschijnlijk zie jij God in de kinderlijke perceptie als een man met een baard die van boven op de aarde neer kijkt. Dan heb je er dus helemaal niets van begrepen. Of jij de term God wil laten vallen is jouw keuze. Het is maar net hoe je het wilt noemen.
Respect voor mensen draag je uit door respect te hebben voor hun ideeën. Die mag je best bekritiseren, uiteraard, maar laat die mensen in hun waarde zoals ze dat ook bij jou doen. Ik ken maar weinig mensen in mijn leefomgeving die ongelovigen, om het zo maar te zeggen, aanvallen op hun ongeloof. Sterker nog, hier op CX heb ik nog nooit één column gelezen die strijd tegen de ongelovigen. Nu kun je uiteraard terug gaan in de geschiedenis en aantonen wat er allemaal mis was ten gevolge van geloof en religie, maar volgens mij schuif je dan ook heel veel opzij.
Onze westerse maatschappij is gestoeld op het christelijke geloof en heeft daardoor een enorme ontwikkeling door kunnen maken. Ik vraag mij werkelijk af wat er van ons gekomen zou zijn als het communisme twee eeuwen geleden zou zijn ingevoerd.
Wetenschap is geen geloof maar gaat heel goed samen met geloof mits… Dan val ik in herhaling.
Al die voorbeelden die je aanhaalt uit Bijbel en Koran. Wie heeft jou gedwongen om alles letterlijk te nemen? Ben je nu werkelijk zo naïef dat je iedere zin in de Bijbel wetenschappelijk onderuit wilt halen? Hier op CX dwepen we met metaforen. Door middel van een bepaalde woordkeuze wil je een boodschap over brengen. Die boodschap daar gaat het dus om en niet om de gekozen woorden. Hoewel de kwaliteit van de metafoor vaak van groot belang is. Maar het is maar net hoe en met welke intentie je wilt lezen.
Je laatste punt. Iedereen hier in het Westen heeft het recht om zijn leven te leiden zoals die wil. Er is niemand die hem daarvan kan weerhouden. Dat er discussie is dat is een andere zaak. Dat hoort bij het leven, de samenleving. Uiteindelijk moet je die met elkaar vormgeven. Maar die kritiek vind gelukkig meestal plaats op de plek waar die hoort, de pers, het parlement. En als samenleving maak je dan keuzes, democratisch.
Wat mij nu zo irriteert is het doorlopende afzetten tegen mensen die geloven, het belachelijk maken, het ridiculiseren. En waarom? Is het nu echt zo dat de zogenaamde ‘ongelovigen’ doorlopend lastig gevallen worden door mensen met tegengestelde ideeën. Ik merk daar niet veel van.
Laat ieder in zijn waarde. En ga niet de hele wereldproblematiek, heden en verleden, betrekken op een samenleving die van oudsher heel goed heeft kunnen draaien. In alle denkrichtingen bestaan extremisten. Extremisme heeft de maatschappij nog nooit goed gedaan. Extremisme is mijns inziens een tijdbom onder onze samenleving.
JanBontje · 19 april 2009 op 08:27
K: Volgens menselijke begrippen heeft alles een begin en een einde. Zo denken wij, we kunnen niet anders want dat gaat onze bevatting te boven.
J: Ik moet je toch tegenspreken: ik denk niet zo, zoals je ziet, en grote denkers als Spinoza, Einstein en Richard Dawkins ook niet. Je spreekt kennelijk voor jezelf. En, dat is waar, voor honderden miljoenen anderen, die niets van filosofie en kosmologie weten.
Geloven heeft iets dubbels: het zegt het dat de wereld eindig is maar geschapen door een oneindige god. Als ik dan vraag waar die god dan vandaan komt, blijft men het antwoord schuldig. Welnu: wat zij god noemen is, voor zover antropomorf, natuurlijk onzin. Echter, als ze god inderdaad als oneindig opvatten, geven ze, zonder dat te willen, toe dat wat de filosoof het ‘al’ noemt, het oneindige, het ene, samenvalt met wat zij god noemen. Spinoza zei dan ook: [i]Deus sive Natura[/i]: God ofwel Natuur. God en natuur vallen samen. God is dus geen persoon, geen man met baard, geen vormloze kracht, geen veroorzaker, geen schepper, maar gewoon de natuur = de kosmos = het universum. Vandaar dat ik de term god (etymologisch: gegoten beeld) laat vallen.
K: Waarschijnlijk zie jij God in de kinderlijke perceptie als een man met een baard die van boven op de aarde neer kijkt. Dan heb je er dus helemaal niets van begrepen. Of jij de term God wil laten vallen is jouw keuze. Het is maar net hoe je het wilt noemen.
J: Zie boven.
K: Respect voor mensen draag je uit door respect te hebben voor hun ideeën. Die mag je best bekritiseren, uiteraard, maar laat die mensen in hun waarde zoals ze dat ook bij jou doen. Ik ken maar weinig mensen in mijn leefomgeving die ongelovigen, om het zo maar te zeggen, aanvallen op hun ongeloof. Sterker nog, hier op CX heb ik nog nooit één column gelezen die strijd tegen de ongelovigen. Nu kun je uiteraard terug gaan in de geschiedenis en aantonen wat er allemaal mis was ten gevolge van geloof en religie, maar volgens mij schuif je dan ook heel veel opzij.
J: Ik laat mensen in hun waarde, maar hun ideeën niet. Waarom zou ik de waanzin van godsdienst moeten respecteren?
Hier op CX heeft inderdaad nooit een godsdienstige strijd gewoed tegen het niet-geloven. Dat heb ik ook nooit beweerd.
Ik richt mij dan ook niet op mijn mede-columnisten, maar tegen godsdienstdwang en -terreur.
Ik gaf al eerder hedendaagse voorbeelden, en daar hebben miljoenen mensen last van.
Ik noem (de lijst is onvolledig):
Homohaat van islamitische en orthodox-christelijke zijde.
Het condoomverbod van de paus.
Het tegenwerken van euthanasie en abortus door verschillende kerken en geloven.
Islamitisch geweld (psychisch, materieel, politiek, juridisch, fysiek) tegen andersdenkenden, zoals de fatwa tegen Salmon Rushdie; de doodstraf door ophanging in Iran voor homo’s; de achterstelling van vrouwen i.h.a.; het oproepen van Nederlands imams tegen homo’s; de wil om ook in Nederland de sharia in te voeren (dat dit niet lukt doet er niet toe: het gaat erom dat ze het willen!); eerwraak; onderdrukking van vrouwen; enz.
De achterstelling van vrouwen in orthodox-christelijke partijen.
De SGP die godslastering strafbaar wil blijven stellen en zelfs harder wil straffen.
Diezelfde SGP die stelt dat Nederland een theocratie moet worden (dat ze dat niet voor elkaar krijgen doet er niet toe: het gaat om hun intentie!)
De pogingen van orthodox-christelijke maar ook CDA zijde om kritische cartoons, erotische tentoonstellingen en kritische theatervoorstellingen (De vagina monologen bijv.) te verbieden (of ze dat lukt[e] doet er niet toe, het gaat om de intolerante kern van hun opvattingen!)
K: Onze westerse maatschappij is gestoeld op het christelijke geloof en heeft daardoor een enorme ontwikkeling door kunnen maken. Ik vraag mij werkelijk af wat er van ons gekomen zou zijn als het communisme twee eeuwen geleden zou zijn ingevoerd.
J: Onze Westerse maatschappij is sinds de Renaissance en het Humanisme dus vanaf de 13/14/15/16de eeuw, steeds vrijer geworden door zich langzaam maar zeker te ontworstelen aan de wurgende greep van de Kerk en sinds de Verlichting en de Franse Revolutie en de Industriële Revolutie is onze Westerse maatschappij steeds meer gestoeld op vrij onderzoek, wetenschap, democratie.
Het christendom is van buitenaf opgelegd, vaak met geweld. De donkere Middeleeuwen, toen de Kerk almachtig was, brachten nauwelijks vooruitgang.
De ontwikkeling van het Westen naar een open samenleving (de term is van de filosoof Popper) is dan ook niet te danken aan het christendom en de Kerk, maar is te danken aan moedige verlichte geesten, filosofen, denkers, kunstenaars en wetenschappers (die vaak het slachtoffer werden van de terreur van de Kerk) en uiteraard aan de noeste arbeid van honderden miljoenen paupers die de basis vormen van de machtpiramide waarvan de Kerk eeuwenlang het in rijkdom zwelgende topje was.
Het was de RK Kerk die Galileï wilde weerhouden zijn onderzoek te doen. Pas in 1992 bood zij haar excuus aan Galileï aan, maar die was toen al een tijdje heen…
Nog steeds is er verzet vanuit orthodox-christelijke zijde tegen de evolutietheorie.
Waarvan komt de vooruitgang? Niet van het geloof, niet van de Kerk, die immers vasthouden aan onhoudbare eeuwenoude dogma’s, maar van kritisch, vrij, ondogmatisch, onderzoek!
K: Wetenschap is geen geloof maar gaat heel goed samen met geloof mits… Dan val ik in herhaling.
J: Geloof is: vasthouden aan een Dogma en dogma’s. Wetenschap is kritisch a-l-l-e-s onderzoeken en verwerpen als het onhoudbaar blijkt en -voorlopig- aannemen als het klopt, tenzij nieuwe inzichten het onhoudbaar maken. Geloof en wetenschap zijn dus water en vuur.
K: Al die voorbeelden die je aanhaalt uit Bijbel en Koran. Wie heeft jou gedwongen om alles letterlijk te nemen?
J: Ik laat me door niemand dwingen, maar volgens de bijbel en de koran zelf zijn deze boeken l-e-t-t-e-r-l-ij-k god’ s woord… Wie ben ik dan om dat te betwijfelen?
OF je neemt ze letterlijk als god’s woord en dan staat er vnl. onzin in, OF je interpreteert ze en neemt ze als metaforen, verhalen (deed Spinoza in de 17de eeuw ook al) maar dan zijn ze niet meer dan literaire verhalen. Ze wemelen overigens van moord en doodslag, maar een kniesoor die daar op let…
K: Ben je nu werkelijk zo naïef dat je iedere zin in de Bijbel wetenschappelijk onderuit wilt halen?
J: Of het naïef is om wetenschap te bedrijven weet ik niet, maar inderdaad: sinds Spinoza (1632-1677) hebben wetenschappers van diverse pluimage de bijbel (en de koran) kritisch onderzocht en zijn, ieder op zijn eigen wijze, tot de wetenschappelijke slotsom gekomen dat bijbel en koran van geen kant kloppen. Ik sta om zo te zeggen in die bijbelkritische traditie en verwerp de aanspraken van gelovigen op heiligheid van deze verzameling fantastische verhalen.
K: Je laatste punt. Iedereen hier in het Westen heeft het recht om zijn leven te leiden zoals die wil. Er is niemand die hem daarvan kan weerhouden. Dat er discussie is dat is een andere zaak. Dat hoort bij het leven, de samenleving. Uiteindelijk moet je die met elkaar vormgeven. Maar die kritiek vindt gelukkig meestal plaats op de plek waar die hoort, de pers, het parlement. En als samenleving maak je dan keuzes, democratisch.
J: Mee eens, maar het zijn de aanvallen en aanspraken van diverse geloven en gelovigen die die vrijheid ernstig bedreigen. (Zie boven).
K: Wat mij nu zo irriteert is het doorlopende afzetten tegen mensen die geloven, het belachelijk maken, het ridiculiseren. En waarom? Is het nu echt zo dat de zogenaamde ‘ongelovigen’ doorlopend lastig gevallen worden door mensen met tegengestelde ideeën. Ik merk daar niet veel van.
J: Wie wegkijkt, ziet weinig… Je moet je ogen dan ook niet sluiten voor de aangedragen feiten, vind ik.
Nana · 19 april 2009 op 09:32
Ik reageer niet graag tussen deze prachtige pamflettenstrijd. Maar ik wil je wel aanraden Spinoza te gaan (her)lezen!
JanBontje · 19 april 2009 op 22:45
Bedankt voor je zéér nuttige tip. Ik (her)lees Spinoza geregeld. Ik heb zowel de ‘Ethica’ van hem als een aantal andere werken van – en óver – hem.
Nana · 20 april 2009 op 14:16
Ai. Misschien moet je Spinoza in de oude versie lezen of ik lees het gewoon anders!
KawaSutra · 20 april 2009 op 23:26
Bedankt voor je uitgebreide uiteenzetting, dat waardeer ik. Het is net wat genuanceerder gebracht dan de botte toon in je column.
Ik denk dat onze ideeën in veel opzichten niet eens zo veel verschillen. Wat ik God noem, heet bij jou ‘zijn’ of ‘de natuur’ als ik je goed heb begrepen.
Wat wel verschilt is de toonzetting die ik bijna gefrustreerd zou willen noemen. Mijn betoog betreft uitsluitend het geloof. Dat de kerk of moskee als instituten fouten maken onderschrijf ik volledig. De kerk is mensenwerk en dient slechts als communicatiemiddel. Daarbij worden soms grove fouten gemaakt wat ik persoonlijk zeer betreur. Het is zinloos om de mensen die te goeder trouw die kerk vorm geven neer te zetten als clowneske figuren. Ik hecht waarde aan eeuwenoude tradities en symboliek, dat geeft mij binding met mijn afkomst.
Ieder heeft het recht zijn overtuiging te verkondigen, ook de paus, zolang dat geen haat zaait of onrust veroorzaakt. Ik ben het ook vaak niet eens met de wijze waarop de RK-kerk meningen verkondigt. Maar ik kan de achterliggende gedachte wel begrijpen omdat die consequent gestoeld is op de overtuiging hoe man en vrouw hun relatie het beste vorm kunnen geven en de stabiliserende invloed die dat dan op de maatschappij zou kunnen hebben. Het is een utopische gedachtegang maar wel een met een doel. Het beoogt slechts het streven van de mens om volgens die principes te leven om daardoor een betere maatschappij te creëren. Dat dat doel nooit bereikt zal worden is niet relevant. Door middel van een overtuigd streven zal toch een zeker resultaat bereikt worden.
Om een voorbeeld te noemen. De Paus keurt condoomgebruik af. Dat klopt en dat vind ik persoonlijk heel gevaarlijk. Echter zijn achterliggende gedachte is de mens te bewegen zorgvuldiger met seksualiteit om te gaan, dus als een uniek geschenk. Zou de Paus het condoomgebruik goedkeuren zegt hij daarmee impliciet dat allerlei uitingen van seksueel contact prima zijn. En die mening kan door de kerk nooit onderschreven worden, dan zou zij zichzelf tegen spreken.
Dat condoomgebruik desalnietemin gestimuleerd moet worden in het kader van de volksgezondheid is een realiteit die de kerk stilzwijgend moet en zal accepteren. Zij kan zich alleen niet als zodanig uitspreken.
Overigens heeft de Paus geen politieke macht en dat is misschien maar goed ook in dat kader bezien. Dat wat hij verkondigt is natuurlijk geen wet en kan en mag altijd bekritiseerd worden.
Ik hoop dat ik met bovenstaande duidelijk heb kunnen maken dat ik absoluut nergens mijn ogen voor sluit. Dat zelfde zou ik jou kunnen verwijten. Laten we beiden nu eens de ogen voor elkanders overtuiging openen en op zijn minst respecteren. Ik denk dat tussen religie en filosofie meer gemeenschappelijk is dan je zou veronderstellen.
We rollen morgen van het scherm. Dit was mijn laatste reactie over dit onderwerp.
Nogmaals dank Jan, voor de mogelijkheid tot discussie. Zolang mensen blijven praten is er ruimte voor begrip.
JanBontje · 22 april 2009 op 20:17
Kawa,
Ik bedank je voor je reactie. Er zijn inderdaad wel enkele overeenkomsten tussen jouw en mijn opvattingen. Een van de belangrijkste is, beider wil om de ander te accepteren zoals z/hij is, ook al ben je het hartgrondig met hem of haar oneens.
In een column ga ik kort door de bocht: dat is een van de wezenskenmerken van de column.
JanBontje · 22 april 2009 op 20:19
Ik weet niet hoe jij Spinoza leest, noch wat je vindt van (in jouw ogen) mijn Spinoza-interpretatie… Ben wél benieuwd…
Nana · 23 april 2009 op 15:24
Ik lees het misschien niet eens zo anders, maar kan het niet onder woorden brengen zoals jij en Kawa. Ik heb niet zo een moeite met het woord God, dat had ook iets anders kunnen zijn. Dat er mensen zijn die denken dat er iets is vind ik al heel wat. Mij maakt het verder niet zoveel uit, mits je elkaar maar niet afmaakt.
JanBontje · 23 april 2009 op 20:38
“mits je elkaar maar niet afmaakt.”
Daar raak je de kern van (ook mijn opvatting over) vrijheid en vrijheid van meningsuiting: je mag alles denken en doen, mits je de ander niet afmaakt, d,w.z. niet schaadt, verminkt, onderdrukt, bedreigt, enfin noem maar op.
Wellicht over het begrijp god heen bereiken onze gedachten elkaar dan toch min of meer.
Maar ik blijf erbij: buiten het zijn is er niets, en het is dus onzin daarop een wereldbeschouwing te bouwen die anderen oplegt hoe ze moeten leven. Waartoe dit kan leiden zagen we pas op tv: een 13 jarig meisje werd in Somalië gestenigd omdat ze verkracht was door drie mannen en dus seks buiten het huwelijk had gehad, waarop daar de doodstraf door steniging staat. De radicale Islam ten voeten uit.
Mien · 27 april 2009 op 13:24
Het zicht van de wetenschapper is vaak beperkt en troebel en verhult soms grote onzekerheid. Niks mis mee. Want wetenschap is broodnodig.
Edoch, geloof, verwondering en verbeelding brengen je meer dan 13.7 miljard beyond!!!
Mien de (op)schepper 😉
Nana · 28 april 2009 op 15:25
Met je eens. Maar haal nu eens het woord islam weg. Het gaat volgens mij om dat mensen niet zo radicaal zouden moeten zijn, ongeacht geloof of wetenschap. Liever in dialoog gaan.