Diaserie in zwart wit

Vroeger kregen we op de basisschool wel eens diaseries te zien. Dat was een feest voor ons, want we waren immers nog niet gewend aan het aanbod van beeld en geluid zoals we dat tegenwoordig dagelijks over ons krijgen uitgestort. “Eigenlijk waren we toen nog blij met niks”, zeg ik wel eens tegen mijn kinderen. Zij hebben daar uiteraard geen boodschap aan, maar dat terzijde. Gelukkig waren we in die tijd wel gezegend met een schoolmeester die bij die dia’s de mooiste verhalen kon vertellen. Zo kregen we eens een serie te zien over Zuid Afrika. Daarin zaten afbeeldingen van de “Grote Trek”, de tocht die in de jaren 1830-1850 werd gemaakt door kolonisten van Nederlandse oorsprong, die op de vlucht waren geslagen voor de opdringerige Engelsen. De reis bracht deze Boeren, zoals ze ook wel genoemd werden, naar de latere Zuid-Afrikaanse provincies Nataal, Oranje Vrijstaat en Transvaal. Bij een van de dia’s vertelde de meester een verhaal dat hij ooit eens had gelezen over een Boerengezin, dat zich vlakbij het woongebied van de Kaffers had gevestigd. (Kaffers, ook wel Xhosa: een stam van de Bantoegroep).

De vader van het gezin vertrekt op een dag met twee zoons naar een vergadering van Boeren in een plaats in de buurt. De Boeren maken zich zorgen om de Kaffers want die beginnen een beetje té onrustig te worden naar hun zin. De moeder blijft met haar twee jongste kinderen thuis en ’s middags komt een muziekleraar op bezoek om de twee vioolles te geven. Terwijl hij daarmee bezig is, staan er ineens een stelletje Kaffers door het raam naar binnen te kijken. Het volgende moment overvallen zij de boerderij. De moeder, de muziekleraar inclusief nog wat bedienden worden overmeesterd en de Kaffers beginnen de boerderij te plunderen. Ook de wijnkelder wordt bezocht waarna de indringers er een echt feestje van maken. Daar hoort muziek bij. De kinderen moeten een lied spelen op hun violen en de Kaffers voeren een ware krijgsdans uit. Ze gaan helemaal op in de muziek zodat ze vergeten waar ze eigenlijk voor komen. Ze merken niet dat de vader met zijn twee zoons thuiskomen. Die openen meteen het vuur op de overvallers. De Kaffers worden op hun beurt gevangen genomen en afgevoerd naar Pretoria, waar zij nog een zware pijp roken. Het gezin, gered door een vioolduet, kan daarentegen weer opgelucht ademhalen.

Jaren later vond ik in een antiquariaat een boekje van schrijver C. Cassau met daarin het door onze meester vertelde verhaal. Bij het lezen hiervan probeerde ik me de tijd voor te stellen waarin het kolonialisme van onze voorouders nog de “normaalste” zaak van de wereld was. In het gehele boekje bespeurde ik een ondertoon van racisme. Kortom; blank was goed en zwart was slecht, daar kwam het eigenlijk wel op neer. En eerlijk gezegd; toen wij op de basisschool naar de diaserie zaten te kijken werd dat gegeven ook nog wel enigszins geaccepteerd. Aan de apartheid in Zuid Afrika werd nog niet getornd. Dat is inmiddels gelukkig achterhaald maar wel na een lange, moeizame weg die de Zuid-Afrikaanse bevolking daarvoor heeft moeten afleggen. (En wellicht nog te gaan heeft).