Hij is tien jaar en kan niet goed lezen. Daarom zit hij nu tegenover de remedial teacher. Zij leert hem stap voor stap woorden begrijpen. Eerst moet hij de letters van het woord afzonderlijk lezen en daarna het gehele woord.
“D, a, k, dak. H, a, k, hak. V, a, k, vak. Ohh!”
In een reflex legt hij zijn hand voor zijn mond. Als zijn broers dit woord zeggen, krijgen ze op hun kop. Hij kent geen verschil tussen ‘vak’ en ‘fuck’, en denkt dat hij iets fout doet. Hoe leg je zo’n jongen dan uit dat hij niets fout doet. Hij heeft al moeite met ‘vak’, en zal zeker niet begrijpen dat een ‘u’ net zo klinkt als een ‘a’.
Het is een onschuldige anekdote. Hij is nog jong en zal later ook engels leren spreken. Nu lachen wij erom, en later zal hij er de humor ook van in kunnen zien. Maar het onbegrip dat hij heeft voor het hem onbekende verschil, komt in vele situaties voor. Hoe leg je iemand iets uit, wat hij niet begrijpt?

De cartoon affaire ligt ons nog vers in het geheugen. De moslim wereld voelde zich beledigd door de tekeningen. Waar er rellen uitbraken in het Midden Oosten, ontstond hier een debat. Op elke zender werden moslims en verdedigers, van de zogenaamde vrijheid van meningsuiting, tegenover elkaar gezet. Wederzijds onbegrip regeerde de discussies. Onbegrip omdat men denkt dat er één waarheid is, en dus vele onwaarheden.
Hoe leg je iemand, die volgens de waarheid denkt te leven, uit dat jij denkt dat de waarheid anders is?

Belangrijk is de empathie. Bekijk alles eens vanuit een ander perspectief. Hier wil ik onderscheid maken tussen waarheid en werkelijkheid. Want, als je de waarheid om wilt draaien, dan krijg je onwaarheid. Voor de werkelijkheid geldt dat niet. Theo Maassen vergeleek in zijn show ‘Funktioneel naakt’ de werkelijkheid met het hoofd van Chriet Titulaer. “Als je hem omdraait klopt ‘ie nog steeds!”
En daarmee slaat hij een spijker op de kop. Je verdient een gouden medaille als je een betere prestatie levert dan degene die zilver krijgt. Omgedraaid is zilver slechter dan goud. Behalve de woorden is er geen verschil in werkelijkheid.
Waarheid en werkelijkheid kunnen ook met elkaar verward worden. Religieuzen geloven. Voor hen is geloven precies hetzelfde als zeker weten. En daarom zijn gelovigen ongevoelig voor argumenten.

De meeste discussies gaan eigenlijk niet over inhoud, maar over definiëring van woorden. Volgens onze westerse definitie zijn de cartoons niet beledigend, volgens de mohammedaanse definitie wel. De discussie gaat eigenlijk over twee verschillende zaken met dezelfde naam. Dit noem ik het homonieme debat.
Dit kwam ik ook tegen in de UK van 9 februari 2006. Hierin stond een ingezonden brief van Wilbert Heeringa. In die brief vond hij dat er te veel bloot en porno in de UK stond. In zijn opvatting hoort bloot en seks slechts binnen een gezond huwelijk. Zo heeft de bijbel hem dat geleerd. Hij is een gelovige man.
Toen ik zijn brief las, vond ik het een bekrompen opvatting. Er staat toch helemaal geen porno in de UK. Het gaat er hier dan ook niet over òf er porno in de UK te vinden is, maar wat de definitie van het woord ‘porno’ is.
Ik denk dat je eerst duidelijkheid moet hebben over de definitie van het onderwerp van het debat, anders praat je langs elkaar heen. Ik denk dit niet alleen, ik ben hier heilig van overtuigd. Ik denk namelijk dat ik hiermee de ware aard van het debat gevonden heb. Ik als intellectueel weet het beter dan de gehele wereld. En des te vaker en harder ik het roep, des te meer krijg ik het gevoel dat het ook zo is. Mijn excuses voor deze misplaatste arrogantie. De mens wil zichzelf er graag van overtuigen dat hij weet hoe de wereld in elkaar zit. Ik dus ook.

Het is namelijk het doel van de mens boven een ander uit te stijgen. Tenminste dat is een vrije interpretatie van een stelling van filosoof John Stuart Miller in zijn boek Utilitarianism (1861). “Het is beter om een ontevreden mens te zijn dan een tevreden zwijn; …”
In de politiek stelt hij dat je moet streven naar waardevol geluk. Gemakkelijk vermaak schept wel geluk, maar het intellectuele vermaak schept een hogere en duurzamere vorm van geluk. “…beter om een ontevreden Socrates te zijn dan een tevreden dwaas.”
Het klinkt allemaal wel mooi. Maar het is slechts mogelijk dit te zeggen als je daadwerkelijk weet hoe het is om op die intellectuele berg te staan. Miller zou niet gelukkig kunnen zijn als dwaas, omdat hij zich in kan beelden hoe het is om een dwaas te zijn. Maar kan hij dit echt wel? Want vanuit het oogpunt van de dwaas is er niets aan de hand, hij is namelijk een gelukkige dwaas. En er is niets dat zijn geluk kan ontkennen.

Wanneer we iets niet begrijpen, dan ligt dat zo ver bij ons vandaan, dat het gelijk te stellen is aan het onbekende. Hetzelfde onbekende waar angst voor ontstaat. Het is gemakkelijk te roepen dat de islam achterlijk is ten opzichte van het westen. Het is gemakkelijk te roepen dat de Bijbel preutse lessen leert. Wat de boer niet kent, eet hij niet. Terwijl het misschien wel heel lekker is, maar leg hem dat maar eens uit. Hoe sterk onze overtuiging ook kan zijn, zou het niet zo kunnen zijn dat de ander gelijk heeft?

[i]Cor Jan van Zwol[/i]

Bronnen:
-T. Maassen (2002). Functioneel naakt. http://www.theomaassen.net/naakt/dewerkelijkheid.htm.
-W. Heeringa (2006). Porno (brieven) UK 20 9-02-2006 p. 4. Groningen: Stichting Universiteitsblad . http://www.uk.rug.nl/archief/jaargang35/20/dezeweek-frames.htm.
-E. Eskens (2006). Filosofie Magazine Scheurkalender (donderdag 13 februari). Diemen: Veen Magazines.


10 reacties

bert · 2 april 2006 op 12:24

Wat is gelijk hebben. Ik vraag me af of ik jouw boodschap wel begrijp. 🙂 🙂 🙂

KawaSutra · 2 april 2006 op 15:36

Je zou best wel eens gelijk kunnen hebben.
Goed geschreven column. Zodra je de draad te pakken hebt komt de boodschap vanzelf boven drijven.

WritersBlocq · 2 april 2006 op 16:22

[quote]Religieuzen geloven. Voor hen is geloven precies hetzelfde als zeker weten. En daarom zijn gelovigen ongevoelig voor argumenten.[/quote]
Oei! Ik geloof dat jij in deze stelling gelooft, maar geloven heet niet voor niets geloven. Zeker weten doen we niets waar het in de materie van wat voor geloof ook om draait en dat vind ik juist mooi. Als iedereen dat besef zou hebben, dan zou er geen oorlog om geloofsredenen meer zijn, maar wederzijds respect om andermans opvattingen.
Ik vind je column wel goed in elkaar steken, maar denk dat ik meer tijd zou moeten besteden aan het laten binnensijpelen van de volledige inhoud. De start van het jongetje vind ik perfect neergezet en geeft zeker te denken. Voor de rest zou ik inhoudelijk dingen aan je willen vragen, of je willen vertellen, om te kijken of ik begrijp wat jij bedoelt, maar daar leent een column zich niet voor, dat is eenrichtingsverkeer. Niet dat daar wat mis mee is, integendeel.

CJvZ · 2 april 2006 op 18:21

WritersBlocq, als je vragen hebt die niet bij de reacties horen, dan mag je natuurlijk altijd zo vrij zijn mij een email of een prive bericht te sturen. Of een forum te openen. Hang natuurlijk af van de vragen die je hebt. Mocht je je vragen op een forum zetten, laat het even weten, ik kijk daar nauwelijks.

senahponex · 3 april 2006 op 14:21

Ik ben geen fan van maassen, maar ik kan me wel vinden in je column.
Je zet de wijsbegeerte op een mooie manier neer in je column, je overweegt en wikt.Maar voor mij blijft altijd staan, dat de mens niet instaat is de waarheid te herkennen, daar hij altijd uitgaat van wat hij denkt dat zijn waarheid is.

Raindog · 3 april 2006 op 20:24

Interessante column. Geheel in overeenstemming met de tijdgeest heb ik sinds enige tijd ook een interesse in filosofie opgevat. Ik zeg dat met een zekere mate van zelfspot waarvan ik denk dat die hier nodig is. Dat is mijn waarheid even. Of perceptie, nog zo eentje om maar even bij de column aan te sluiten, een column die ik met plezier gelezen heb.

De column bevat teveel om op in te gaan en een duidelijk hoofdonderwerp heb ik zo bezien niet echt vast kunnen pakken. Ik denk dat je misschien wel een te lange aanloop genomen hebt naar je punt waarvan ik vermoed dat het je uiteindelijk ging om achteraf nog iets aan duiding te doen inzake de cartoonkwestie. Maar dat is op zichzelf al een onderwerp dat absoluut niet uitsluitend te maken heeft gehad met wat niet westerse of islamitische mensen van die cartoons vonden. Die kwestie was namelijk ingewikkelder dan 2 waarheden of overtuigingen tegenover elkaar. Er waren namelijk ook ernstige manipulaties van die ‘waarheid’. In de eerste plaats door de brenger van het nieuws in het MO, in tweede plaats door regimes die er hun politieke voordelen mee wilden behalen. Veel protesten van mensen waren vanuit de hen opgelegde waarheden door hun leiders. Dat maakt de kwestie en daarmee ook de stelling die je in de column inneemt, tamelijk ingewikkelder. En dat brengt ons op de vraag of de definitie van je onderwerp ons zo de duidelijkheid wel biedt die we nodig hebben om erover met elkaar in debat te kunnen gaan.
Het Miller-deel van je column maakt het ons niet gemakkelijker hoewel ik vermoed dat je ook hier een link tussen het midden-oosten en het westen hebt willen leggen. Het is immers een gegeven dat men elkaar over en weer dwaasheid toedicht. Ieder vanuit ieders eigen waarheden. Om op die gronden de islam achterlijk te noemen is denk ik niet juist, maar persoonlijk denk ik dat er wel degelijk andere gronden zijn om dit wel te doen en in alle bescheidenheid denk ik ook dat hier erg goede gronden voor zijn. Om daarom een waarheidsoordeel te vellen over overtuigingen is een hachelijke zaak. Ik denk tenslotte ook dat er erg veel mensen zijn die zich dat maar al te goed realiseren en er alle belang bij hebben om hun overtuiging zo onaantastbaar mogelijk (voor anderen) te houden.

Rest ons misschien wel slechts de empathie of het mededogen, gelijk Socrates, waarmee je je column begon. Ook die term lees en hoor je de laatste tijd steeds vaker (empathie). Ik vermoed overigens wel dat empathie wederkerig dient te zijn om in kwesties zoals de cartoonaffaire een functie te kunnen hebben, wanneer beiden dus bereid zijn om de waarheid van de ander te accepteren als anders dan de eigen. Alleen daarover zou je een column of misschien wel een boek kunnen schrijven.

Kortom, boeiend verhaal maar voor mijn gevoel iets te groot of veelomvattend aangepakt. Alsof je iets te veel en te graag wilde. Je eigenlijke punt was mij zoals gezegd niet helemaal duidelijk, ik heb daarin een aanname moeten doen. Misschien had je het iets behendiger en daardoor dichter bij de kern die je had willen bedoelen moeten houden. Maar ik waardeer je poging en moeite. Met plezier gelezen dus.

CJvZ · 4 april 2006 op 20:48

Allereerst is de aanname dat de column over de cartoonkwestie gaat, niet juist. Het hoofdthema is zoals je zelf ook al wel gemerkt hebt, de vraag wat de waarheid is. Niet meer en neit minder, de cartoon kwestie is slechts een voorbeeld van hetzelfde.
Terecht zeg je dat de cartoonkwestie ingewikkelder is dat het MO tegen het westen, maar voor de vraag zie er de waarheid spreekt, maakt dat niet uit. Het princiepe blijft hetzelfde. Dan ben ik het met Senahponex eens, hij stelde in zijn reactie op de column:[quote]Maar voor mij blijft altijd staan, dat de mens niet instaat is de waarheid te herkennen, daar hij altijd uitgaat van wat hij denkt dat zijn waarheid is.[/quote]
En daarmee heeft hij mijn boodschap wel direct door door. Ik stel in deze column slechts vragen, Senahponex geeft het antwoord.

Ik denk dat jij de boodschap niet helemaal door hebt gekregen, omdat jij in je reactie schuldig maakt aan hetgeen in aan wil kaarten. Je zegt namelijk:[quote]Er waren namelijk ook ernstige manipulaties van die ‘waarheid’.[/quote]
Welke ‘waarheid’? Jij geeft met dit woord een definitie, zonder dat je stelt welke. Om het even eenvoudig en duszwart-wit te houden: Is jouw waarheid gelijk aan die van het MO of van het westen. Met slechts het woord waarheid te noemen, suggereer je dat er één waarheid is. Maar wat die dan is, blijft een suggestie voor een ieder in te vullen naar eigen inzicht. Zolas ik al zei:[quote]De meeste discussies gaan eigenlijk niet over inhoud, maar over definiëring van woorden.[/quote]

Dan een tweede punt:[quote]Ik vermoed overigens wel dat empathie wederkerig dient te zijn om in kwesties zoals de cartoonaffaire een functie te kunnen hebben, wanneer beiden dus bereid zijn om de waarheid van de ander te accepteren als anders dan de eigen.[/quote]
Ik denk dat je niet ‘wederkerig’ bedoelt, maar ‘wederzijds’. Het is zo dat voor een oplossing van het probleem beide partijen een beroep moeten doen op hun menselijke vermogen tot empathie. Daarom noem ik het wederzijds. (Ik zeg ‘beide’, omdat ik weer voor het gemak uitga van twee partijen. In werkelijkheid moet je ‘alle partijen’ lezen.)
Wederkerigheid is, in de sociologisch definitie, uitgestelde ruil. En dat is een voorwaarde voor het ontstaan van een relatie tussen mensen. Uitgestelde ruil wil zeggen dat je iets voor een ander doet en dat die andere later eens iets voor jouw terug doet.
Wederzijds, dat voor beide partijen hetzelfde geldt. Wederkerig, omdat iemand als eerste moet beginnen met het tonen van empathie tot de ander. En dat laatste hoop ik te bereiken met mijn column. Net zoals de titel luidt: Het zou best eens kunnen dat de ander gelijk heeft.
En daarme is dat ook het hoofdthema van mijn column.

Raindog · 4 april 2006 op 22:01

Leuke discussie, leuke repliek.

De mogelijkheid van een verkeerde aanname mijnerzijds had ik niet uitgesloten, ik had er rekening mee gehouden. Kun jij, als jij je een moment in mijn schoenen verplaatst, je misschien ook voorstellen dat en hoe ik tot die verkeerde aanname ben gekomen? Dat het uberhaupt mogelijk was? Dat deel van mijn commentaar heb je namelijk onaangeroerd laten liggen. In zekere zin is dat ook wel weer in de geest van mijn commentaar denk ik, ook in je commentaar duik je vol op inhoud. Terwijl de eigenlijk vraag die ik je daarmee wilde stellen als volgt was. Aangezien we nu kunnen constateren dat ik je boodschap niet goed of niet goed genoeg begrepen heb, is het dan misschien ook een redelijke vraag om je af te vragen wat jij anders had kunnen doen om dat te voorkomen? Kortom; sneed mijn punt (of vermoeden zo je wilt) over ’te veel en te graag willen vertellen’ misschien hout? Als ‘mijn’ waarheid was dat ik het niet goed begrepen heb, beschik jij dan over de empathie om daar dan tenminste nota van te nemen?

In mijn opmerkingen over ‘de waarheid’, MO en het westen, verwees ik naar de waarheid zoals die ons vanuit het MO bereikte. Tenminste, waarheid als in belediging van de profeet en de reacties daarop in het MO. Het was niet mijn bedoeling om te suggereren dat er één waarheid zou zijn. Ik zie in dat ik dat niet expliciet genoeg vermeld heb.

En met ‘wederkerig’ bedoelde ik duidelijk niet ‘wederzijds’. Als ik dat zo bedoelde zou hebben zou ik het zo opgeschreven hebben. Een verkeerde aanname van jouw kant ;-).

Tenslotte gewoon even in plat Nederlands want het gaat uiteindelijk gewoon om de column. Heb je misschien niet een beetje teveel om de hete brij heen geluld in je enthousiasme? Niet sociologisch gezien, niet filosofisch gezien, gewoon even simpel communicatief gezien?

Groeten,
Raindog

CJvZ · 5 april 2006 op 08:49

Ok duidelijk tot zover. En ik zal nog even op jouw vraag in gaan. Begrijp ik dat jij het hoofdthema van mijn column anders las dan ik hem bedoeld had?
Ongenuanceerd, Ja. Misschien verwacht ik te veel van mijn lezers, omdat ik te eel van mijzelf verwacht. Het klopt dat ik om de hete brei heen draai of dat dat in ieder geval zo over komt. Ik schrijf graag impliciet. Het onderwerp probeer ik te beschrijven, zonder dat ik het noem. En dat is communicatief misschien niet de beste oplossing.
Ik weet dat ik er soms niet door begrepen wordt. Maar ten eerste vind ik het een mooie stijl om te schrijven. Als je een liefdesverhaal schrijft, dan wordt je er de hemel voor in geprezen, omdat je zulke mooie woorden gebruikt. In een column leidt dit blijkbaar tot verwarring over de boodschap. Aan de andere kant, door deze impliciteit leest de lezer wat hij denkt dat erin zit. Dus denken mensen soms dat ik hen aanspreek, terwijl ik dat niet doe. Wat ik een goede gedachte vind, want dan worden ze aan het denken gezet.

Concluderen kan ik zeggen. Ik weet dat mijn bedoelingen niet altijd over komen. Daar neem ik genoegen mee. En dat is dus ook de reden dat ik niet op in ging in mijn reactie. Het is een kwestie van feedback ontvangen: ernaar luisteren en dan kijken wat ik ermee kan, het is niet nodig erop te reageren. Maar omdat je het zo expliciet naar vraag, doe ik het graag.

Soms schrijf ik columns cq. verhalen om een reactie uit te lokken. Dus als dat dan gebeurd dan laat ik het voor wat het is. Verhalen die niet representatief zijn voor mijn persoon, maar om de provocatie. Ook hier komt de boodschap meestal niet over. Communicatief niet goed, maar wel heerlijk om te schrijven en te laten lezen.

Meestal probeer ik niet te reageren op de reacties op mijn columns, omdat ik vind dat de column opzich moet staan. Ik reageer alleen als ik denk dat de boodschap totaal niet over komt. Maar meestal zijn het onbeargumenteerde afwijzingen, waar ik dus niets mee kan en geen aandacht aan geef. In jouw geval zijn je reacties inhoudelijk interessant en beargumenteerd, zodat er discussie kan ontstaan. Dat waardeer ik. En ik zou het graag meer zien door anderen.

gr. Cor Jan

CJvZ · 14 april 2006 op 16:31

Dit verhaal is tevens verschenen in in de SoAP (Sociologisch Atropologisch Periodiek, Jaargang 37, nr.2, april 2006). Dit is het blad van de vakgroep Sociologie van de Rijksuniversiteit Groningen.

Geef een reactie

Avatar plaatshouder