Literatuur: Tien voorrechten van de leek

Een nadeel als je geen ingewijde bent op het gebied van de Nederlandse literatuur is dat je nooit zult worden uitgenodigd op het boekenbal. Tenzij je een functie hebt bij de sponsor, NS. Dan hoef je werkelijk van toeten noch blazen te weten om toch te kunnen meegenieten. Maar overigens heeft het lekendom veel voordelen. 1. Je hoeft je niks aan te trekken van de top tien van De Boekkramer, of de nominaties van de Megabank Rooie Oortjesprijs. Je leest gewoon waar je zin in hebt.
2. Je kunt je laten voorlichten door deskundigen, hun recensies lezen, en dan tenslotte zelf je eigen voorkeur bepalen.
3. Je kunt rustig het dagboek van Anne Frank tot de literatuur rekenen, samen met miljoenen anderen over de hele wereld. Zoals Anne Frank van de boeken van Cissy van Marxveldt hield en zich als aankomend schrijfster in spe daardoor liet vormen. Je hoeft niet te wachten tot het gilde eindelijk, schoorvoetend, z’n eigen definitie van literatuur aanpast, omdat de gangbare definitie toch echt verouderd is.
4. De pikorde in de ren van de literatuur laat je koud. Reputaties en het sneuvelen ervan, verhitte discussies wie beter is dan een ander, en de kinnesinne die daar mee gepaard gaat, laat je langs je heen gaan. Jij weet voor jezelf wie echt goed is.
5. Je kunt boeken mijden die niet uitkomen boven de voorstelling van het menselijk leven als prutswerk, of als drinken en copuleren.
6. Je kunt je schouders ophalen over de debatten die in de literatuur woeden, net als in elke besloten gemeenschap. Er zijn modegolven, er zijn hypes, en er is een druk om daarin mee te gaan en het met de massa eens te zijn, want anders lig je eruit. Zo was het een tijd lang mode om op een laatdunkend toontje te praten over de ‘alwetende verteller’. De mode om de structuur (liefst een ingewikkelde) zo belangrijk te vinden dat de inhoud naar het tweede plan verschuift, is nog niet weggeëbd. Met een hautaine term heten dat ‘de literaire criteria’ – zo lang als het duurt. Jij kunt daar om glimlachen. Je weet dat de slinger wel weer een keer naar de andere kant zal doorslaan. Jij houdt hoog wat klassiek is en de tijden verduurt.
7. Als Joost Zwagerman het einde aankondigt van de ‘quarantaine van de literatuur’, en meer ‘straatrumoer’ in romans verlangt in plaats van het in plaats van te roeren in hun eigen fecaliën; of als de gedachte opkomt dat literatuur toch niet helemaal zonder ethiek kan – dan kun je denken: Precies, dat heb ik nou ook altijd al gedacht, en daarom heb ik het merendeel van de boeken die de laatste decennia hoog in de publiciteit scoorden overgeslagen.
8. Je bent vrij Gerrit Komrij een vieze etter te vinden, zonder dat je je oordeel hoeft te laten belemmeren door het feit dat hij goed kan schrijven.
9. Je hoeft opzettelijk moeilijk toegankelijk geschreven gedichten niet te waarderen vanwege de associaties die ze kunnen oproepen.
10. Tenslotte kun je je tot de Engelse literatuur wenden vanuit de gedachte dat in een zo groot taalgebied ook wel meer goede literatuur geschreven zal zijn.