Pratim te, Toše

Als ik de winkel inloop begint Toše net te zingen, vanuit de supermarkthemel. Dat is genoeg reden om over te schakelen op de treuzelmodus. Koffie kiezen is verbazingwekkend tijdrovend als je daar je best maar voor doet. Toše Proeski. Sinds ik hem een jaar of vijf geleden voor het eerst hoorde, op een bandje in de leasebak van mijn vriend, onderweg van Sarajevo naar Amsterdam, ben ik langzaamaan verliefd geworden op deze jonge Macedonische zanger, op zijn stem, zijn uiterlijk, en vooral op zijn zingen, waar zijn stralende persoonlijkheid helder doorheen schijnt. Sindsdien volg ik hem door de tijd heen, met een half of een heel oog, afhankelijk van de aandacht die ik beschikbaar heb. De laatste tijd is mijn liefde weer opgelaaid. Ik weet niet waarom.

“Pratim te.” zingt Toše. Ik volg je. Er zijn meerdere interpretaties mogelijk van deze woorden, met helemaal aan de ene kant van de schaal het obsessieve, dwingende, hebberige van de stalker, en aan de andere kant het tegenovergestelde; de onzichtbare waakzaamheid van de beschermengel.
Als Toše zingt voel ik me vrij.

Koffie heb ik. Langzaam slalommend werk ik me door de supermarkt. Op naar het toiletpapier.

Toše zingt makkelijk in het gehoor liggende, zeer melodieuze popliedjes. Daar zitten zowel draken als juweeltjes tussen, maar altijd, altijd is daar zijn stem, zijn zingen, waarmee hij elk stuk ver boven mogelijke middelmatigheid uittilt. Met zijn enorme vocale kwaliteiten kan hij eigenlijk alles zingen, maar zijn muziek is op zijn stem gesneden; perfecte snit. En ik ben niet de enige die dat hoort en voelt; door heel voormalig Joegoslavië is hij zeer populair. Daarnaast onderscheidt hij zich van mindere goden door zijn onbaatzuchtige daden en gulle gedrag.
Als medekunstenaar bewonder ik hem om hoe hij zijn kunstenaarschap definieert. Het is mijn overtuiging dat bij de totstandkoming van een werk alleen dat tot uitdrukking mag komen wat bijdraagt aan de betekenis ervan. Eigen ego mag, vind ik, niet meedoen. Maar bij veel succesvolle zangers is de mate van hun beroemdheid helaas wél af te horen aan hun zang.
Bij Toše niet. Zo zuiver als hijzelf is, zo zuiver is zijn zang. Ik ga vanzelf open, hij zingt zich naar binnen. En als ik hem zie op een podium, dansend, dartelend, genietend, zijn levenslust zo gul en gemakkelijk in uitzinnige mensenmassa’s overgietend, dan barst ik bijna uit mekaar van hoop, hoop voor mezelf, en voor dit land, dit prachtige, kapotte, vermoeide, oude land.

Inmiddels komt het vijfde nummer voorbij, in meeslepende driekwartsmaat. Ik zoek naar sloffen, maat vierenveertig, helemaal achteraan. Niet te vinden, zelfs niet na extra lang zoeken. Ik treuzel terug, richting kassa, want ik moet nu toch echt weg. Met Toše zingend in mijn rug vertrek ik. De glazen schuifdeuren snijden me los en ik wandel naar buiten, de zon in. Over de top van onze berg loop ik naar huis, met links en rechts uitzicht op de dalen en heuvels van de rest van Sarajevo. Toše zingt gewoon door, met mij in het achtergrondkoor. Ik ben zo blij dat hij bestaat.

Als ik thuis kom, de deur open maak, mijn schoenen uitschop, als altijd mijn eenregelige aankondigingslied de donkere gang inroepend richting woonkamer waar mijn dochter ongetwijfeld aan de televisie vastgeplakt zit, verschijnt haar silhouet vanuit het licht. Met glimmende ogen vanwege nieuwsgierigheid naar mijn reactie op het bericht valt ze meteen op mijn dak. Er is iemand verongelukt. Een zanger. Vanochtend, heel vroeg, onderweg van Belgrado naar Zagreb. Ik krijg het ineens ontzettend koud, vraag of ze echt zijn naam heeft horen noemen en ook dat vreselijke woord, poginuo, verongelukt, of ze zeker is. Ze knikt.

In de dagen die volgen is het mijn enige troost. Dat God engelen vroeg weer bij zich neemt.

Toše is dood.