Stokvis

Kent u stokvis ? Stokvis is kabeljauw. Mij is altijd voorgehouden dat stokvis door Noorse vissers langs de door de zon beschenen zijde van fjorden te drogen gehangen kabeljauw is. Als aan waslijnen hangt de vis daar, tot het volkomen uitgedroogd is. Misschien heeft u er wel eens een fotootje van gezien. Het doet denken aan de lange rijen tabaksbladeren welke in andere delen van de wereld te drogen worden gehangen om diegenen die er maat niet mee kunnen of willen ophouden rookwaar te verschaffen. Weten wat stokvis is zullen nog wel veel lezers kunnen beamen. Maar ook wel eens stokvis gegeten hebben, dat zullen er heel wat minder zijn. Vooral jongeren zullen de eerste hap stokvis nog nooit in de mond hebben gehad. In de dorpsgemeenschap waar ik opgroeide was dat nog anders. Iedere kruidenierswinkel verkocht er nog stokvis.Meestal moest dat dan wel uit een wat achteraf gelegen magazijn komen. Want stokvis heeft de eigenschap nogal nadrukkelijk de neus te prikkelen en de hele winkel te doen stinken naar stokvis was ook niet zo aanbevelenswaardig.

Een dorpsgemeenschap uit die tijd bestond, voor zover het de werkenden buiten de huishouding betrof, uit boeren met hun knechten en “toeleveringsbedrijvigheden”als smeden, wagenmakers, timmerlui, schilders e.d. En uiteraard winkeliers, slagers, een schoenmaker, een kleermaker, een [i]barbier[/i]. Een huisarts, burgemeester met wat ambtenaren, een [i]bovenmeester[/i]. Dat alles maakte de gemeenschap compleet. Een groot deel van zo’n samenleving leefde letterlijk van wat het land opbracht. Heel wat brood werd op de boerderij-erven gebakken in de [i]bakkeete[/i], het rundvee zorgde voor de melk en boter en “aan het einde van de rit” met hun eigen lichaam ook nog voor het vlees. Maar voor het laatste waren vooral de varkens gewild. Ook menigeen die slechts zijdelings met landbouw of veeteelt te maken had hield wel een varken voor de [i]huisslacht[/i]. En dat waren geen biggetjes, zoals die tegenwoordig in een mum van tijd al of niet volgestopt met hormonen, voor consumptie door de veeleisende klandizie worden klaargestoomd. Met nauwelijks een randje vet! Nee, dat waren nog eens varkens: grote logge beesten met soms een centimeters dikke speklaag (voor de [i]kanen[/i] en het vet). Alles werd zowat opgegeten en ook gewoon bij de naam genoemd: oren, tong, [i]zweren[/i] (zwoerd), hersens (ook voor domme dieren doorgaande beesten hebben die!) poten, lever (voor de echte boerenleverworst, voor heel wat mensen ook nu nog een delicatesse!), darmen, [i]krippen[/i] (maar u zegt waarschijnlijk netjes carbonades of, nog mooier, spare-ribs) En ham uiteraard.

Een wel wat eenzijdig menu daarom in die tijd ? Misschien wel. Maar wie eens wat anders wilde had een alternatief: juist ja, de stokvis! Vooral in de vroege zomer, [i] in de tijd van de nieuwe èrepels[/i], was een menu met gekookte piepers, botersaus in plaats van jus, een voorjaarsgroente uit de moestuin, erg gewild. Stokvis hoorde daarbij (ook wel zoute vis, ook een kabeljauwvorm). Dit menu, soms de aardappels vervangen door rijst, werd ook geserveerd als je eens iets bijzonders, iets niet zo alledaags, op het bord wilde hebben. Ik heb zelf ook menigmaal stokvis gegeten en moet zeggen: daar nooit afkeer voor gehad. Het had zijn eigen smaak, met wat witte peper aangescherpt.

In het hiervoor geciteerde gebruik is de sleet gekomen en je hoort er nauwelijks meer van . Dat gebruik eindigde voor mij wel heel abrupt toen ik “moeders pappot” verliet en daarvoor mijn “eigen” keukenprinses in de plaats kwam.Toen die voor het eerst van stokvis op het menselijke menu hoorde was haar reactie: “stokvis met rijst is hondenvoer, dat kook je voor de hond!” U begrijpt het al: het jawoord op het stadhuis was tevens het neewoord tegen stokvis.

Waarom ik u met dit alles vermoei ? Omdat stokvis nog steeds bestaat. In een viskraam op de markt zag ik ze liggen. “Hé,stokvis,”zei ik bij mezelf. Maar de verrassing was het prijskaartje er bij. € 5,– per ons. “Dat moet fout zijn”, concludeerde ik en vroeg de verkoper of dat de juiste prijs was. Dat was zo. Mijn ingebouwde zakjapannertje stelde zich zelf in werking en gaf als resultaat dat een kilo stokvis, en niet allen het beste stukje tussen de kop en de staart maar ook die delen er bij, rond de 125 gulden per kilo kost. En daarmede enige malen duurder is dan de duurste vleessoorten. Het is toch geen kaviaar, die stokvis ?

Als je nog eens aan honden kon vragen, die vroeger rijst met stokvis kregen: dat menu of biefstuk, en van het laatste nog vier maal zoveel ook, ik denk dat het geblaf mijlen ver in de omtrek te horen zou zijn !

Maar houdt u van stokvis en vindt u het de prijs waard: ga gerust uw gang !!