Zoek

Velen van ons spreken het Mandarijn dames en heren. 885 Miljoen mensen maar liefst. Een aantal woont in China, maar ik ken er zeker drie die in Dordrecht wonen. Onlangs las ik dat talen in een snel tempo uitsterven. Er zijn er nog 6800, waaronder het Nederlands. Hoewel er in het artikel angstvallig over wordt gezwegen ben ik bang dat het met het Nederlands dezelfde kant opgaat. Waar is bijvoorbeeld het werkwoord zeggen gebleven? We zeggen niets meer, we gebruiken de gebarentaal: “De leerlingen gaven aan dat het examen Nederlands erg moeilijk was.” Maar het wordt wel heel erg bedenkelijk wanneer we het werkwoord zoeken kwijtraken. We zijn tegenwoordig met zijn allen op zoek. Radio- en tv-programma’s als Adres onbekend en Spoorloos gaan ons daarin voor. Zo ken ik iemand die al jaren naar zijn schoolkameraad, die toch zo goed was in aardrijkskunde en die bovendien de eerste van de klas was als het ging om lichamelijke oefeningen op het paard op zoek is. “Waar bent u naar obbzzoek”, had de programmamaakster gevraagd, in plaats van naar wie en op zoek………. “En in de studio is te gast Annie van Breukelen; zij is naar haar vader, die zij al zeker vijfentwintig jaar niet gezien heeft en die zij dolgraag weer wil ontmoeten hier in de studio op zoek.”
Talen sterven uit door oorlogen en natuurrampen, omdat een taal domweg verboden wordt of omdat er te weinig gebruikers zijn. Waarom sterft het Nederlands dan uit? Door een enkel aardbevinkje in Zuid-Limburg of een burenruzie hier en daar? Niet waarschijnlijk, en om de taal levend te houden zijn we met 16 miljoen Nederlanders.
Veel woorden, uitdrukkingen en gezegden raken in de vergetelheid of krijgen uit onwetendheid een andere betekenis. Het woord mensheid was óók ineens zoek; een heel ernstig vergrijp heette ineens een misdaad tegen de menselijkheid. Ik zou menen dat ik me daar wel eens aan schuldig maak wanneer ik mijn buurvrouw een trut noem. Maar het mens ís een trut en juist daarom geeft het niks dat ik het loeder bij de naam noem. ’t Kreng zat eens mijn poes Miesje achterna met een bus toiletspray.
Tot voor kort werd op zoek zijn naar nog in zijn enig juiste toepassing gebruikt. Pak een willekeurig boek van Arendsoog; tien tegen één dat hoofdstuk zes Op zoek naar de schat heet, compleet met het voorzetselvoorwerp. Ik herinner mij dat zoektochten van Arendsoog altijd heel lang duurden. De corrupte sheriff werkte nooit mee en de deputy was een doetje. Bovendien had Witte Veder veel tijd nodig om in het Engels zijn conclusies te verwoorden. De man was een Apache en gewend om het Athapascan te spreken. Er leven nu nog zo’n 10.000 Apachen in reservaten, te weinig waarschijnlijk om het rijke idioom in stand te houden. Diep in zijn hart wist Witte Veder feilloos waar de schat of de magische tomahawk begraven lag. Hij rook dat aan de windrichting, daar had hij die kaart niet voor nodig. Maar hij wilde de pret voor Arendsoog niet vergallen natuurlijk. Het fijnste vond ik altijd dat zo’n kaart half verbrand was, waardoor het gewraakte object niet zomaar voor het oprapen lag en de helden van het ene avontuur in het andere rolden.
Dat iemand zoekende is mag op zichzelf tragisch genoemd worden, vooral als-ie het niet kan vinden. Alsof dat nog niet genoeg is gaan we het vragen: “Waar ben je naar op zoek?”. Twee voorzetsels achter elkaar, waarbij we -om het niet te ingewikkeld te maken- in het midden laten of het voorzetselvoorwerp van vlees en bloed is of slechts een ding. Gelukkig weten we meestal dat het niet om een bos sleutels maar om een oude jeugdliefde gaat en vragen we: “Naar wie ben je op zoek?”.
Bij op zoek zijn hoort iets. De schat bijvoorbeeld. Ik heb dan ook de stellige overtuiging dat je iemand niet op deze manier moet lastigvallen met je nieuwsgierigheid, tenzij je weet of redelijkerwijs vermoedt wie of wat hij kwijt is. Dus niet: naar wat ben jij op zoek, waar ben je naar op zoek, naar wie ben je op zoek of wie ben je naar op zoek. Taal moet correct zijn en mooi blijven. “Wie zoek je?”…………over zoiets eenvoudigs moeten we nadenken, maar dat willen we niet meer.

© Ed Driever 2001