De kinderen van ‘het Groenewoud’ (1)

Met zijn vierkante kop en robuust postuur straalt Rien Smits één brok onverzettelijkheid uit. Sinds een jaar of wat mag hij zich de trotse eigenaar noemen van ‘het Groenewoud’, een van de welvarendste boerderijen van de omgeving. Wijd en zijd staan Smits en zijn bedrijf goed aangeschreven. De boer heeft de zaak overgenomen van zijn vader, zoals die het weer van diens vader heeft overgenomen. En misschien dat een van zijn zoons te zijner tijd het stokje weer van hém zal overnemen. Samen met vrouw Els en de kinderen Wim, Chris en Eefje heeft Rien de oorlog zonder al te veel kleerscheuren weten te doorstaan. In de zomer van 1946 slaat echter alsnog het noodlot toe.

Wim en Chris, respectievelijk 16 en 15 jaar oud, zijn gewend om de handen uit de mouwen te steken op boerderij. Maar zodra de twee nog wat tijd over hebben, trekken ze er op uit; de omliggende bossen en moerassen in. Op een snikhete dag in augustus 1946, varen ze met hun zelfgemaakte vlot over het riviertje de Roer, in de richting van het Heise moeras. Dat sompige, meurende en bij tijd en wijle een weeïge rioollucht afscheidende gebied ligt op enkele kilometers afstand van de boerderij. In het moeras woont Gradje Bussenmaker, de kluizenaar. Vader Smits kent hem nog van vroeger, toen Grad een enthousiaste jonge boer was, vastbesloten om het bedrijf van zijn ouders over te nemen. Een rampzalig voorval in de winter van 1943 gooit roet in het eten. Grad doet dientengevolge alles van de hand en kiest ervoor om zijn verdere levensdagen in de eenzaamheid van het moeras te slijten. Wim en Chris hebben hem daar leren kennen en zoeken hem graag op, in zijn zelfgebouwde plaggenhut. Het is een beetje een zonderlinge gast, dat wel, maar hij weet overal de weg en ze mogen Bussenmaker soms helpen als hij op strooptocht gaat. Zo ook die zomerdag.

Samen met Gradje hebben ze die middag al ruim een uur door het moeras rondgestruind. Wim en Chris voelen zich helemaal thuis in deze groene biotoop. Het geluid van de krekels in het gras, dan weer stilte met zo nu en dan het gekwetter of gefladder van een vogel. Dat alles geeft ze een geweldig gevoel! En dan die staalblauwe hemel met die stralende zon die voor een warm deken zorgt.

“Hé waar is onze Chris gebleven?” vraagt Wim zich plotseling af. Chris is een eindje vooruit gelopen, maar ineens uit het zicht verdwenen. “Even hier blijven jij,” zegt Gradje tegen Wim, en gaat op zoek. Enkele minuten later is hij alweer terug, met een opgewonden Chris in zijn kielzog. “Daar ligt een oud vliegtuig. Je ziet het bijna niet liggen achter het struikgewas,” beweert de jongen. “Grad, vertel ons, wat is dat voor een vliegtuig,” vraagt Wim. De kluizenaar kauwt een beetje zenuwachtig op zijn pruimtabak, spuugt op de grond en vervolgt zijn weg. “Zal erover nadenken,” horen ze hem mompelen. Wim en Chris kijken elkaar verbaasd aan, maar nieuwsgierig zijn ze in ieder geval wel. Als ze met de buit van die middag; een fazant en een konijn, bij Grad’s plaggenhut terugkomen, begint de kluizenaar zwijgend het konijn te slachten, om het vervolgens klaar te maken voor eigen consumptie. Er wordt niets gezegd en de twee jongens wachten in spanning af. Dan begint Gradje met zijn verhaal over het vliegtuigwrak in het moeras.