Huizencrisis? – deel 4 – Hypotheekrenteaftrek

Een samenleving is de optelsom van haar burgers. Als deze burgers in hun kracht staan, is de samenleving krachtig. Een voorwaarde om in je kracht te kunnen staan, ontstaat als in een aantal basisbehoeften is voorzien. Basisbehoeften zoals voedsel, een dak boven je hoofd en voorzieningen met betrekking tot de gezondheid en energie. En in onze moderne tijd kun je daar wellicht voorzieningen met betrekking tot communicatie en vervoer, en toegang tot informatie aan toevoegen.
Als in deze basisbehoeften is voorzien kun je je eendachtig de veel aangehaalde Maslow-piramide, richten op aspecten, die je nog meer in je kracht kunnen zetten zoals het ontwikkelen van je creatieve talenten en verdere zelfrealisatie.

In het verleden had de Nederlandse samenleving een en ander in navolging van het Scandinavische model goed geregeld. Nutsbedrijven verzorgden de energievoorziening, in de gezondheidszorg werd voorzien middels het “Ziekenfonds”, en de publieke omroepen, het openbaar vervoer en de PTT droegen zorg voor de meer eigentijdse basisbehoeften. Een sociaal vangnet werd ontwikkeld zodat iedereen een inkomen had. En in de huisvesting werd voorzien door zogenaamde woningbouwcorporaties, semi-staatsinstellingen, die “betaalbare” woningen realiseerden, en de staat droeg letterlijk haar steentje bij door middel van huursubsidies, en toen het in trek kwam om woningen te kopen, het verstrekken van subsidies op woningen (premie A, B, C, D) en het tegemoetkomen in de rentekosten van hypotheken door deze aftrekbaar te maken van de inkomstenbelasting.

De laatste jaren is Nederland van het Scandinavische model afgestapt. De meeste basisbehoeften worden niet meer door de solidaire samenleving zelf geleverd, maar zijn uitbesteed aan commerciële bedrijven. Ze zijn geprivatiseerd. Deze private ondernemingen hebben als doelstelling: winst maken. En dat doen ze ook. De zorgverzekeraars bijvoorbeeld hebben vorig jaar €3mld winstgemaakt. Deze winst is geld dat aan de samenleving wordt onttrokken. En de dienstverlening is uitgehold. Postkantoren zijn gesloten, onrendabele busverbindingen opgeheven en de kosten van de gezondheidszorg rijzen de pan uit. En dat sociale vangnet, ooit in het leven geroepen om mensen, die het niet zo goed hebben, in hun kracht te houden, heeft nu een averechts effect: door de wantrouwende basishouding en de draconische controledrang van de uitkeringsinstanties, worden de mensen juist uit hun kracht gehaald.

Ook in de maatregelen om in de basisbehoefte “Huisvesting” te voorzien, lijkt het belang van de burger al lang niet meer voorop te staan. De burger is gestimuleerd om een eigen woning te kopen. Hij is hiertoe ondermeer verleid door de illusie van de rente-aftrek. De hypotheekrente is aftrekbaar van de inkomstenbelastig. Een op het eerste oog “koper-vriendelijke” maatregel. Immers, je krijgt een deel van de kosten die je lening kost door de samenleving terugbetaald. De rente-aftrek blijkt echter een sigaar uit de eigen doos. Want die samenleving, dat ben je uiteindelijk zelf. Het is je “eigen” belastinggeld, geld dat je als samenleving zelf hebt betaald, dat wordt teruggegeven.

Waar heeft die belastingaftrek toe geleid? Het heeft geleid tot een gigantische prijsinflatie. De huizenprijzen zijn de afgelopen jaren disproportioneel gestegen. Daarbij zijn de rentepercentages die door de hypotheekverstrekkers worden gehanteerd niet in verhouding met de percentages, die zijzelf moeten betalen op geleend geld (het Euribortarief). Is hier sprake van reguliere marktwerking of is er sprake van kartelvorming?

Wie heeft hier het meeste van geprofiteerd? Niet de huizenkoper, dat kan ik u wel vertellen. Niet de burger waarvan de basisbehoefte “Huisvesting” inmiddels is verkwanseld. Neen, het zijn de hypotheekverstrekkers (lees grote banken en verzekeraars) die hier het meest aan verdiend hebben Ze hebben een dubbelslag gemaakt. Neen, een driedubbelslag. Ten eerste profiteren zij van het hoge prijsniveau. Hierdoor is het leenbedrag, de hoofdsom waarover de rente wordt berekend, hoog. Hoger dan nodig. Bovendien wordt niet kritisch gekeken naar het rentepercentage dat zij heffen; de rente is immers toch aftrekbaar. Tenslotte is de illusie van prijsstijgingen en “winst uit eigen woning” dusdanig, dat mensen vaker verhuizen dan zonder dit hele aftrekcircus. En ze schieten er financieel gezien niets mee op, want een nieuwe woning heeft hetzelfde prijsniveau als de woning die – met winst – wordt verkocht. Wie er wel baat bij hebben zijn – wederom – de hypotheekverstrekkers die met genoegen een nieuwe hypotheek afsluiten. Wie er ook flink beter van worden zijn de speculanten, waaronder niet in de laatste plaats de gemeenten, die bouwgrond verkopen tegen woekerprijzen. En van de kruimels die overblijven floreren hele bedrijfstakken, zoals de makelaardijbranche en het notariswezen.

Hoe heeft het in ons land zover kunnen komen? Waarom is hier niet eerder ingegrepen? Dat zijn interessante vragen. Mijn ervaring leert dat als je op zoek wilt naar de werkelijke antwoorden, je jezelf zou moeten afvragen wie aan de touwtjes trekken en wie er het meest belang hebben bij deze situatie en het instandhouden ervan. Daar ligt de kern van het antwoord. Daar ligt de oorzaak van deze misstand.