Stelling: een kunstenaar in hart en ziel zal altijd het streven hebben om zich volledig autonoom te kunnen uiten. Maar wat is autonoom? Lees: “onafhankelijk van de wil”. Bestaat zoiets wel? Wat is een kunstenaar zonder wil en hoe kan hij functioneren binnen zijn creativiteit zonder te maken te krijgen met zijn wil of de wil van anderen? Een autonome kunstenaar werkt in de regel niet vanuit opdrachten, maar puur vanuit zijn eigen vrije ideeën. Het doel is niet om iets te verkopen, het doel is het moment van creatie zelf.
Zo is er tegenwoordig de pravadaDa kunstbeweging. Trots beroepen zij zich er op “autonoom” te zijn. Zo heet een tentoonstelling bij hen geen “tentoonstelling” maar “Achievements of a Cultural Revolution” of, “The Shining Path”. Zoals de naam pravadaDa al verraadt grijpen zelfs deze “autonome” kunstenaars terug op een al oud gegeven: het dadaïsme. Een kunststroming welke als doel had de betrekking tussen de gedachte en de uitdrukking daarvan volledig op te heffen. Zo nemen ook de pravadaDa-isten de bestaande werkelijkheid, keren ze het 180 graden en herinterpreteren deze werkelijkheid vervolgens naar pravadaDa-istich concept. Dit alles lijkt me een uitermate nobel en creatief streven maar ik moet me heel sterk vergissen wil ik hier niet het woord “concept” hebben gelezen. Het woord “concept”, lees: “ontwerp”, lijkt mij toch lineair tegenover het woord “autonoom” te staan. Het woord “autonoom” is in mijn ogen niets meer of minder dan een typisch door narcisme gebeten kunstenaarstrekje dat sterk riekt naar interessantdoenerij.
Je kent ze wel, die kunstenaars die braaf hun academiejaren achter de rug hebben en met in het begin nog redelijk degelijke en conventionele kunst naam hebben gemaakt. Vervolgens besluiten zij om eens lekker “autonoom” te worden, als excuus om gewoon zonder er al te veel moeite voor te doen eens flink de zakken te vullen. Zo vind ik Andy Warhol een prima kunstenaar, maar ik heb er nooit de artistieke waarde van in gezien om je kunstwerk naar een zogenaamd hoger level te dragen door het letterlijk eens flink onder te laten zeiken. Het is vies en het stinkt en het heeft naar mijn mening niets meer met kunst te maken. Wanneer men bijvoorbeeld graag shockeert is men juist alles behalve autonoom. De artiest doet iets wat weinig meer met de integriteitwaarde van het kunstenaarschap te maken heeft. Hij richt zich namelijk enkel nog op de reacties van de in het voorgaande voorbeeld afkeurende maatschappij. Een reactie die hij van tevoren al had kunnen voorspellen.
Hoezo “autonoom”?: de kunstenaar doet iets wat direct verband houdt met conventies en wat hij doet is wellicht onconventioneel, maar hij is juist meer dan ooit gebonden aan zijn wil. Dit levert direct een vorm van dualisme op: het lijkt er sterk op dat hoe meer een kunstenaar zijn autonoom zijn wil bewerkstelligen, hoe verder hij hier juist van afdwaalt. Een werkelijk autonome kunstenaar is al tevreden met een in gedachten gemaakte pentekening van een stofzuiger. Een artiest die werkelijk autonoom is maakt kunst die niet voor andere ogen is bedoeld maar creeert enkel ter verzadiging van de eigen geest. De “zolderkamertjes kunstenaars”, dat zijn de ware autonomen!
21 reacties
Domicela · 16 augustus 2005 op 13:22
De ellende van kunstenaars met een grote K is vaak dat ze snakken naar – positieve of negatieve – aandacht. Het creëren van een kunstwerk is dan bijzaak geworden. Ik denk niet dat een schilder als Vermeer ooit de behoefte heeft gevoeld om over zijn eigen werk te plassen! In die tijd moest een kunstwerk aan twee eisen voldoen: de opdrachtgever moest het mooi vinden en het bedoelde publiek moest het begrijpen.
Leuk stuk van je, anders dan anders!
bert · 16 augustus 2005 op 14:17
Ja Troy, ook mij doe je opnieuw versteld staan van je kunnen. Soms een beetje theoretiseren kan helemaal geen kwaad. Autonoom, je hoort er eigenlijk regelmatig over en ik heb daar nooit zo over doorgedacht. Je denkt al snel, het zal wel.
Jij hebt hier duidelijk wel over nagedacht en ik denk dat je een goed beeld geschetst hebt van de manier waarop jij hier nu tegenaan kijkt.
Complimenten voor deze totaal andere column van jouw hand. 🙂 🙂 🙂
Stanislaus · 16 augustus 2005 op 16:05
Troy, na deze column 3x gelezen te hebben sluit ik mij helemaal aan bij de reactie van Bert.
klungel · 16 augustus 2005 op 16:14
Mooi geschreven.
Ook deze ga ik maar weer eens uitprinten en aan de vrouw laten lezen 🙂
Wat ik nu eigenlijk nog het meest storende vind is de kunstgallerijen die die autonome kunstenaars te koop aan bieden en geen plaats (lees, het kost te veel) hebben voor de zolderkamerkunstenaars. Bah 🙁
Domicela · 16 augustus 2005 op 17:05
[quote]Ook deze ga ik maar weer eens uitprinten en aan de vrouw laten lezen [/quote]
Off topic, maar toch: Klungel, het is maar goed dat jullie vakantie hebben! Moeder de vrouw in huize Smurf krijgt wat te lezen dezer dagen! 😀 😀
Raindog · 16 augustus 2005 op 17:22
Hele interessante column. Als ik zo ontzettend vrij mag zijn: ook wel eens heel erg prettig om zoiets van je te lezen. Ik vind het moeilijk om er iets van te vinden moet ik zeggen. Domicela zegt denk ik terecht dat het een kunstenaar veelal om aandacht zal gaan, indien niet positief dan wel negatief. Persoonlijk denk ik dat het antwoord op de vraag wat nu eigenlijk wel of niet kunst is, vooral door een publiek beantwoord moet worden. Wellicht is het enige wat je vervolgens dan redelijk veilig van kunst kunt vinden, de mate waarin iets onderscheidend is. Voor een kunstenaar lijkt het me ook bijzonder moeilijk om het belang van creativiteit dat eigenlijk zou moeten prevaleren, te verenigen met het belang van het op tijd betalen van je rekeningen. Misschien is er sinds Vermeer dan ook wel niet zoveel veranderd aangezien zijn werk voor het overgrote deel ook maar gewoon broodwinning moet zijn geweest. Maar het is een interessante gedachte die je in deze column neerlegt.
Over de column, naast goed en verfrissend, deze zin deugt niet: [i]’het lijkt er sterk op dat hoe meer een kunstenaar zijn autonoom zijn wil bewerkstelligen….'[/i] En als werkelijke autonome kunst op de zolderkamertjes plaats heeft, dan ben ik heel onbescheiden van mening dat het daar dan ook maar mooi moet blijven. Het is een discussie die zo langzamerhand heel stiekem weer aangezwengeld wordt merk ik; of er een onderscheid mag zijn tussen kunst met grote en kunst met kleine k. Eindelijk een einde aan de vervlakking? Ik hoop het.
Outsider · 16 augustus 2005 op 19:08
[quote]Zo vind ik Andy Warhol een prima kunstenaar, maar ik heb er nooit de artistieke waarde van in gezien om je kunstwerk naar een zogenaamd hoger level te dragen door het letterlijk eens flink onder te laten zeiken. [/quote]
Zeer komische opmerking. Overigens verdienen sommige kunstwerken het wel om eens goed onder te zeiken. Ik denk hierbij bijv. aan dat schilderij dat vorige week weer in het nieuws was. Het is een doek van pakweg drie bij zes meter en het is helemaal rood geschilderd met links een smalle blauwe streep. Daar gaan dan allerlei zogenaamde kunstliefhebbers bij staan moeilijk kijken en wijspraten alsof het iets voorstelt. Ik hoorde zelfs iemand zeggen: ‘Het is nu 11 uur in de morgen, ik ga er eind van de middag weer even heen om het bij ander licht te zien.’ Bij zulke dingen trekken de tenen mij krom in de schoenen.
Wright · 16 augustus 2005 op 19:53
[quote]Maar wat is autonoom? Lees: “onafhankelijk van de wil”. [/quote]
Autonoom, betekent volgens mij binnen de kunstwereld niet zozeer zonder wil, als wel los van een bepaalde stroming. Onafhankelijk van de wil kunst maken, lijkt mij onmogelijk. Onwillekeurig word je, denk ik, altijd beïnvloed.
Autonome kunst bestaat overigens al vanaf de renaissance. Wat toen gezien werd als weerzinwekkend, heet nu Kunst met een grote K.
Een heel andere kant van Troy, erg leuk om te lezen!
Ma3anne · 16 augustus 2005 op 20:38
Ik begrijp niet goed waar je de betekenis van ‘autonoom’ vandaan haalt in de zin van ‘onafhankelijk van de wil’. Bij mijn weten betekent het zoiets als ‘onafhankelijk van wetten en regels’.
Daarom snap ik je hele betoog eigenlijk niet.
EDIT: Ik lees na mijn reactie die van Wright pas. Ben het met haar eens. Ook in die zin, dat het leuk is om eens een ander soort cxolumn van je te lezen.
sally · 16 augustus 2005 op 21:11
Jemig Raindog verveel je je in je vakantie ofzo 😀
😀 Of vervang je Bakema even in z`n vakantie met z`n columnreakties.
Maar wel leuk om te lezen.
Net als de mijmeringen in deze column van Troy.
liefs
Sally
Raindog · 16 augustus 2005 op 21:19
Sal toch!
Nu verplicht je me natuurlijk mijn excuses aan Troy te maken! Bij deze Troy, ik beloof je dat ik nooit weer lange reacties onder je columns zal schrijven want daar gaat het juist helemaal niet om. Behalve als ze van Bakema zijn natuurlijk!
Raindog
PS Sally: ik heb van mijn begeleider inmiddels begrepen dat ik er op 10 september zonder electronisch enkelbandje op uit mag. Joepie!
😀
Li · 16 augustus 2005 op 22:10
Een zeer goede column weer.
Maar wanneer ben je eigenlijk een kunstenaar 😕 😉
Li
KawaSutra · 16 augustus 2005 op 22:27
Niet de kunstenaar is autonoom maar de kunst zelf:
[quote]’kunstwerken onderscheiden zich van ambachtelijke producten vooral daardoor dat zij een in zichzelf besloten, autonoom bestaan voeren en hun waarde niet ontlenen aan de mate van praktische bruikbaarheid’ (Encarta)[/quote]
Leuk, weer eens iets anders van Troy.
Troy · 16 augustus 2005 op 22:30
@ Raindog: prima hoor, die lange reacties. heb ik tenminste ook iets om te lezen en om over na te denken.
@ Ma3: op de uni heb ik ooit het vak Muzieksociologie gevolgd. Daar hebben we hele lessen gevolgd over dit topic in relatie tot kunst en kunstenaars. Wij behandelden daar het begrip “autonoom” alszijnde “onafhankelijk van de wil”. Er hangen vast meerdere betekenissen aan het begrip “autonoom” vast, maar dit is wat ik er van heb meegekregen…
Trukie · 16 augustus 2005 op 23:28
Is het nog wel mogelijk om ´autonoom´te zijn?
Alles wat in de meest geheime cel in de grijze massa ontstaat, is er immers ook een keer ingebracht door ´indrukken´. Al ben je er niet altijd van bewust dat er weer een achteloze indruk wordt opgeslagen, die er later wat vervormd weer uit komt.
Maar als ik het goed begrijp, is dat ook de strekking van jouw collumn.
Heel mooi verwoord. Echt een stukje wat je aan het denken zet.
prikkels · 17 augustus 2005 op 01:52
Ach Kunst is dat wat de gek zegt dat het kunst is. Ik bedoel: men neme een wit doek laat daar een inktpot over heen donderen en de poes lekker doorheen trippelen en geeft het als titel mee: MIJN ZIEL. Daar is ernstig over nagedacht en kost me een smak geld. Maar waar betaal je dan voor; voor het vele werk wat de ‘kunstenaar’ erin heeft zitten of de tijd die hij nodig heeft gehad om deze roerende titel te bedenken.
Martijn · 17 augustus 2005 op 06:57
[quote]Wij behandelden daar het begrip “autonoom” alszijnde “onafhankelijk van de wil”. Er hangen vast meerdere betekenissen aan het begrip “autonoom” vast, maar dit is wat ik er van heb meegekregen…[/quote]
Wellicht dat autonomie, onafhankelijk van de wil, bij een kunstenaar, ‘de Ingeving’ is en pas daarna de drang tot delen komt. En dat ‘Het Publiek’ zelf daarin al dan niet [i]en masse[/i] de autonomie vormt. Iets dat misschien (ooit) bedoeld is / was als prachtige wisselwerking en aan de basis kan staan van ‘De Dialoog’, ‘De Liefde’, ‘Het Conflict’ en misschien interactie in zijn geheel. Ego wordt massa, wordt ego.
De meningen zijn er ‘intern’ nog over verdeeld. In een gelijk gestemd autonoom groepsproces zijn we er over in conclaaf. 😉
[b]PS[/b]
[quote]”pravadaDa”[/quote]
Seth Gaaikema zou geheel autonoom ejaculeren als dit zijn creatie was!
Louise · 17 augustus 2005 op 08:06
Een heel ander stuk, maar opnieuw met hetzelfde resultaat; jij laat de lezer nadenken en niet enkel vluchtig lezen. Een kunst op zich 😉
Een kunstenaar, die enkel voor zijn eigen genoegdoening, genot bezig kan is met iets dat hij/zij fijn vindt, zonder rekening te houden met de mening van anderen…
Is dat dan een kunstenaar of iemand die gewoon zijn hobby uitoefent?
Wie geeft hem dan de benaming van kunstenaar? Dat doet hij zelf?
Een ideaal denk ik, waar ik het gevoelsmatig helemaal mee eens ben, maar wat niet werkt in de grote boze wereld.
De naam kunstenaar kun je daar volgens mij enkel verdienen door bekendheid, erkenning en waardering…
Inderdaad door de mening van anderen dus.
Goed geschreven, Troy.
Dees · 17 augustus 2005 op 10:29
Interessante verhandeling.
Maurits · 17 augustus 2005 op 10:29
Netjes geschreven. Maar je introduceert in de loop van je betoog allemaal termen die je je eigen betekenissen geeft. Daarmee zet je de deur open naar zeer uiteenlopende interpretaties door lezers. Valt het je niet op dat niemand zich aan de inhoud durft te branden (uit angste het verkeerd begrepen te hebben)? Je stuk lijkt een beetje op de gesprekken tussen kunstliefhebbers over een bepaald moeilijk te duiden kunstwerk. Er wordt eindeloos gepraat zonder dat er werkelijk discussie over concreet vast te stellen zaken ontstaat. En tenslotte gaan ze allemaal aan de drank en is iedereen het binnen de kortste keren roerend met elkaar eens. In die zin is deze column van jou misschien wel een ….kunstwerk!
Wright · 17 augustus 2005 op 14:29
Ok, meer inhoudelijk dan,
[quote]Je kent ze wel, die kunstenaars die braaf hun academiejaren achter de rug hebben en met in het begin nog redelijk degelijke en conventionele kunst naam hebben gemaakt. Vervolgens besluiten zij om eens lekker “autonoom” te worden, als excuus om gewoon zonder er al te veel moeite voor te doen eens flink de zakken te vullen. [/quote]
Ben ik het gedeeltelijk mee eens. Het is echter een misverstand om te denken dat ‘abstracte kunst’ altijd om deze reden gemaakt word.Hiervan zijn Kandinsky, Mondriaan en Malevich goede voorbeelden.Figuratief begonnen en abstract geëindigd. Kunst wordt altijd beïnvloed door het tijdbeeld,. Willoze kunst bestaat dus mijns inziens niet, autonome kunst echter wel.