Onbewoond ei(heihei)land

Een onbewoond eiland is nooit meer hetzelfde geweest, nadat het de ether werd ingeslingerd door een stel Gooische r-en. Het eiland werd indertijd een ‘eiheiheiland’ en is altijd een ‘eiheiheiland’ gebleven. Wat een succesnummer! Want na zoveel jaar volgt nog altijd, maar dan ook altijd, direct in mijn hoofd de vraag wat in vredesnaam een ‘haidewiets’ is, of een ‘haiebiets’, en of ik het goed heb verstaan. In mijn Grunn van toen was dat namelijk een overduidelijke ‘kwaitnait’. Al was Grunn technisch gezien overigens net zo min van mij als de Gooise ‘r’. Even tussendoor mensen, laten we wel wezen, de Gooise ‘r’ is geen ‘r’ te noemen, zoals de Groningse ‘en’ met de beste wil van de wereld niet als ‘en’ te bestempelen is. En als nabrander van het tussendoor – voor de Hollanders en het benedenrivierse reservevoetvolk – knauwen is in het Gronings dus geen knauwen maar knauwn en wordt officieel geschreven als knauw’n. Voor de Friezen onder u, het gaat hier om Grins, dus bemoei je er niet mee. Voor de enkele verdwaalde Drent, zó hoort het dus.

De kern is dat de Groningse ‘en’ daarmee een halve ‘en’ is. Waarmee een vaardig spreker wellicht verwacht de Gooise ‘r’ tot een halve ‘r’ te kunnen betogen, maar dat toch niet lukt, aangezien er zo weinig ‘r’ in de Gooise ‘r’ te vinden is dat het benoemen ervan als ‘halve r’ ronduit een belediging is voor de echte ‘r’ in welk dialect dan ook.

Voor het geval u nog leest, wat plaagden we mijn nichtje uit de Randstad daar vroeger mee. Want we waren geen echte Groningers (achter onze rug, zelfs in de kerk, werden wij steevast ‘import’ genoemd) en knauwd’n slechts een beetje halfslachtig, maar we konden wel de r laten rollen als volleerde r-rollers en konden vol de concurrentie aan met haar hippe woordenschat die al ‘gers’ en ‘gaaf’ bevatte, voor wij nog maar konden bevroeden in welke context die woorden thuis zouden kunnen horen. In al die weken dat ze bij ons logeerde kreeg ze daarom als tegenwicht dagelijks toch minstens tien keer de uitdaging voor de kiezen om onze mooie rollende r na te bootsen. Ze probeerde het steeds en braaf, maar was als een Duitse die Scheveningen moest zeggen na de oorlog. Door de mand.

Inmiddels woon ik in Noord Holland en hoort niemand meer mijn gevoelsmatig aanzienlijke aandeel Grunn. Al die prachtige taalvezels, ik ben ze kwijt. Soms komt er nog een zin uit als ‘wat ja dom ja’, om aan te geven dat ik het ‘ja, heel dom, ja’, vind, ofwel ‘bijzonder dom’. Maar het is niet meer oprecht, het komt niet meer uit mijn tenen als ooit. Het is verworden tot een parodie van wat ooit was en wat ik ooit écht had aan dialect.

‘Veur de kovvie nait soez’n’ is er ook zo één. Als het gebeurt dat een onverlaat die mij niet goed kent het aandurft om voor mijn eerste kop koffie lange teksten in mijn oren te duwen, of erger, mij te bewegen om cafeïnevrij per direct iets te ondernemen, zeg ik het nog wel eens. Maar als je het mooi verwoorde ‘niet zeuren’ uit je hoofd – en niet meer uit het kloppende frustratiehart dat zich in de punten van je tenen bevindt – haalt. Als je het bovendien voor misbakselend onverlaat direct daarna moet ondertitelen en van etymologische uitleg moet voorzien, nog altijd zonder dat je koffie hebt gehad.  Als, tot overmaat van ramp, de verstaander niet eens mérkt dat de koffie op een dergelijk moment met dubbel v is uitgerust … Wat is dan nog het punt?