Theo van Gogh, Volkshysterie & de Vrijheid Om Je Smoel Te Houden

Vrijheid van meningsuiting; ik heb de term de afgelopen paar dagen, sinds de moord op van Gogh zo vaak gehoord dat ik acute kotsneigingen krijg. Nog even en ik immigreer met alle liefde naar een willekeurige kleine dictatoriale staat ergens in het Midden Oosten, waar ze nog nooit van het begrip gehoord hebben. Om de een of andere reden krijg ik telkens weer de neiging om in lachen uit te barsten, wanneer ik de term verkracht hoor worden door mensen als Hilbrand Nawijn of de clowneske Geert Wilders. Wilders die stiekem in zijn handjes klapt dat het deze keer geen blanke milieuactivist betreft, want dat zou de nieuwe Groep Wilders lang niet zoveel succes opleveren als de huidige situatie zal doen. Zo kun je je blijven verbazen over de stompzinnigheid en onwetendheid die sommige politici en sommige echte mensen ten toon spreiden. Maar echt grappig is het niet meer. Treurig des te meer. Grappig is het al een behoorlijke tijd niet meer, daar lijkt ongeveer iedereen het ondertussen wel over eens te zijn.

Wat houdt vrijheid van meningsuiting eigenlijk in? En waar houdt vrijheid van meningsuiting op een recht te zijn en begint het een plaag te worden die, klaarblijkelijk zulke agressie doet oproepen dat er mensen van hun fiets geschoten worden? Waar ligt de grens tussen enerzijds iemands recht om zijn mening vrij te uiten en anderzijds iemands verlangen en misschien ook wel recht, om niet voor geitenneuker of NSB’er uitgemaakt te worden? Het zijn vragen die, in ieder geval bij een deel van de Nederlandse bevolking de laatste paar dagen (wederom) een belangrijke rol zijn gaan spelen.

Een ander deel van de Nederlandse bevolking houdt zich liever bezig met het en masse hysterisch rouwen om een man die ze niet kenden. Kaarsjes opsteken, bloemen en knuffelberen leggen en laten we niet vergeten; iedereen en alles die niet spierwit is en de Vries heet, voor rotte vis uitmaken op straat, op fora en op de sinds Fortuyn oh zo populaire condoleanceregisters. Want oh ja daar hebben wij zo verschrikkelijk veel recht op; de ander tot op de grond afbranden, zonder zinnige argumenten, zonder onderbouwing en met de meest kwetsende woorden maar mogelijk. Tot op de grond afbranden, want dat doen wij met woorden, toch? Wij gebruiken geen kogels of messen. Wij steken geen moskeen in de fik, toch? Het recht op vrije meningsuiting der Hollanders, waaraan onder geen voorwaarde getoornd mag worden. Het recht op vrije meningsuiting wat houdt het precies in?

“De evangelist van het vrije woord is vermoord”. “Een verdrietige dag voor het vrije debat.” “Het begin van het einde van de democratie.” “Een voorvechter van het vrije woord”.

Zomaar een greep uit de uitspraken en teksten de afgelopen dagen, van onze premier, onze politici, onze journalisten, schrijvers en tv-persoonlijkheden. Als we de hysterie moeten geloven is onze democratie om zeep geholpen. (Diezelfde democratie die reeds gestorven geacht werd toen Fortuyn naar de andere wereld werd geholpen, maar die, wonder boven wonder blijkbaar toch gereanimeerd is om nu wederom op dramatische wijze het loodje te leggen) De vrijheid van meningsuiting van het Nederlandse Volk is van haar fiets geschoten en beestachtig afgeslacht op ritueel islamitische wijze. Althans, dat lijkt de overheersende mening te zijn.

Dat de evangelist van het vrije woord, de markante man van het vrije debat er gewoon van smulde om zo ongeveer iedereen en alles zo hard mogelijk tegen de schenen te schoppen lijkt niemand zich nog te willen herinneren. Op hier en daar een Remco Campert na lijkt iedereen vergeten te zijn dat Theo van Gogh er genot uit leek te verkrijgen, zo grof en zo hard mogelijk te kwetsen. Cohen was een “doortrapte NSB’er, een jood die door de slagers van Allah om een boodschap gestuurd kon worden”, volgens van Gogh. Andere teksten van van Gogh waren vaak minstens zo hard: “Wat ruikt het hier naar caramel… vandaag verbranden ze alleen suikerzieke joden” is een uitspraak die slechts weinig mensen zich nog lijken te kunnen herinneren. Hoofddoekjes waren volgens van Gogh “uitgevonden door achterlijke middeleeuwse geitenneukers die onze vrijheden beperken.” De vraag is of van Gogh daadwerkelijk iemand was die nou zo per se voor het recht op vrije meningsuiting vocht of dat hij gewoon genoot van het kwetsen en in dit recht een rechtvaardiging voor zijn vaak onnodig kwetsende uitspraken dacht te vinden. Laten we wel wezen, vaak is het belangrijk dat bepaalde dingen hardop gezegd worden, dat bepaalde zaken ter discussie gesteld worden, dat valt door geen weldenkend mens te ontkennen, maar de manier waarop dit gebeurt of zou moeten gebeuren staat niet los van de werkelijkheid. Een mening, bij voorkeur onderbouwd met zinnige argumenten, maar zelfs zonder, dient uitgesproken te moeten kunnen worden, maar de manier waarop, de vorm waarin dit gebeurt speelt nu eenmaal ook een belangrijke rol.

De controversiële film Submission van het dynamische duo van Gogh en Hirshi Ali is en blijft een perfect voorbeeld. Natuurlijk is het een positief iets wanneer er getracht wordt om bepaalde misstanden onder de aandacht te brengen, om hopelijk mensen bewust te maken van het feit dat er dingen dienen te veranderen. Natuurlijk! Maar ga je dan nadenken over de beste, meest overtuigende en op positief resultaat gerichte methode? Of ga je jezelf afvragen: “Hoe kan ik het grofst zijn, wat is in de ogen van gelovige Islamieten nu werkelijk het ergste dat ik kan doen?” Juist! Dat zijn naakte islamitische vrouwen met op hun ontkleedde lichamen gekalligrafeerde koranteksten. Teksten zoals ik er ook wel een aantal uit de Bijbel kan halen. Wat is het ergste waarvoor je de Joodse burgemeester van Amsterdam kan uitschelden? Juist! Een NSB’er. Ben je dan bezig gebruik te maken van je recht op vrije meningsuiting of ben je dan overwegend bezig om met opzet zoveel mogelijk te kwetsen? Waar houdt het recht op vrije meningsuiting op? Heel simpel, zo zegt de grondwet, daar waar strafbare feiten beginnen. Wat er had moeten staan echter, was, dat in een land waar naar de rechter stappen omdat iemand je een NSB’er noemt zinloos is, het recht op vrije meningsuiting gepaard zou moeten gaan met het besef en het verstand dat je met respect, ook al ben je het fundamenteel oneens, verder komt dan met schelden.

Hirshi Ali voelt zich nu, na de dood van van Gogh, schuldig in verband met de film Submission. En terecht! Geheel terecht, maar niet omdat van Gogh omgelegd is door een volslagen gestoorde idioot, maar omdat Hirshi Ali’s film bedoeld was om te schoppen. Haar doel, het punt dat ze wilde maken was mijns inziens een nuttig punt, een zinnige boodschap, maar de manier waarop, wederom die vorm, getuigt van een verlangen om te shockeren, om te kwetsen. Daarom is bewust voor deze vorm gekozen. Een soort angst om niet gehoord te worden als je niet schreeuwt. En dat is wat ik zo intens bedroevend vind aan Mevrouw Hirshi Ali; ze heeft overduidelijk een aantal problemen, issues met de Islam, (heel begrijpelijk overigens) en die issues die stammen uit haar eigen verleden, en die projecteert ze op de Nederlandse samenleving. Ze maakt gebruik van de toch al stroeve relatie tussen autochtonen en allochtonen in Nederland, om haar eigen frustraties over de Islam te kunnen ventileren. En net als van Gogh doet ze dit niet altijd met evenveel respect en kiest ook zij voor de vorm van het schenenschoppen. Hirshi Ali is te vaak als olie op het vuur tussen allochtonen en autochtonen, als je het mij vraagt. En dat doe je want je leest deze tekst.

Zoals de oplossing niet gezocht moet worden in kogels en messen, moet de oplossing ook niet gezocht worden in schelden onder het mom van vrije meningsuiting. En publieke figuren zouden er verstandig aan doen om van Gogh niet als martelaar van het vrije woord te betitelen. Waarom ze dit wel doen? Enerzijds waarschijnlijk omdat ook zij geschokt zijn, maar anderzijds ook om een heel andere reden. Namelijk omdat ze weten dat een groot deel van het Nederlandse volk nu, net als na de moord op Fortuyn, met rooddoorlopen ogen omhoog zal kijken, opzoek naar de nieuwe Messias, naar hun eigen nieuwe rechtse profeet die zegt wat zij denken en wat niemand durft te zeggen. Dat deel van de bevolking dat weer kaarsen gaat branden en leuzen gaat schreeuwen en openlijk tranen laat vloeien om een man die ze misschien een paar keer op tv gezien hebben. Dat deel ook van de bevolking waartoe mensen behoren die moskeen in de brand proberen te steken en pamfletten met varkenskoppen verspreiden. Mijn stelling is dat als je dom bent, je dat consequent moet zijn. Ik vraag me dan ook af waarom er na de moord op Fortuyn geen clubhuizen van groene milieufundamentalisten in de brand werden gestoken. Waarom werd de gehele blanke burgerbevolking niet verantwoordelijk gehouden voor de moord op Fortuyn? Dat is toch ook wat er nu gebeurt met de Islamitische gemeenschap in Nederland? Kortom, ik wacht rustig af tot er invallen worden gedaan bij Greenpeace.

Het recht op vrije meningsuiting is ook in mijn ogen een van de belangrijkste rechten die we kennen en juist daarom zie ik met ledenogen toe hoe politici, programmamakers en andere publieke figuren de volgende rechtse profeet het zadel in helpen door net te doen alsof de Nederlandse vrijheid van meningsuiting op 2 November 2004 van zijn fiets is geschoten.
Want dat is klinkklare onzin. Theo van Gogh; een keihard schoppende, soms grappige columnist en filmmaker en vader van een zoontje is vermoord, door een halve gare. En dat is godverdomme al erg genoeg.

Het is belangrijk dat mensen beseffen dat je naast het recht om je mening vrij te uiten, ook het recht en de mogelijkheid hebt om met respect om te gaan met de mensen die anders zijn dan jijzelf. De mensen waar je het niet mee eens bent, de mensen die het niet met jou eens zijn. Daarnaast kun je je nog altijd beroepen op je recht en de vrijheid om je smoel te houden.

Jorn