Iedereen heeft wel eens nagedacht over de beroemde vraag: wie was er het eerst, de kip of het ei. Een op het eerste oog hele simpele vraag, maar wat is het goede antwoord? Bij deze vraag denk je meteen in oorzaak en gevolg. Het ei is de oorzaak en de kip het gevolg. Of de kip is er de oorzaak van dat het ei er is. Je kunt het op die twee manieren zien, en de een lijkt niet beter dan de ander. Als je weet wat de oorzaak is, weet je ook wat er het eerste was.
Op de basisschool hadden wij een tijdbalk boven het schoolbord hangen. Dat was overzichtelijk. Er was een begin, de prehistorie schat ik zo, en een einde, het heden, wat volgens mij onder de titel ‘moderne wereld’ viel. Door die tijdbalk ben je al jong gewend om het verleden te zien als oorzaak van het heden. En, temporeel gezien, is het verleden er eerder dan het heden.
Nietzsche ziet dat anders. Het heden is er eerst, en dan pas de geschiedenis. Een voorbeeld. Stel ik snij me in mijn vinger en ik voel pijn. Wat is er het eerst? Wij zeggen: het snijden in je vinger. Hij zegt: de pijn. Pas door de pijn kom ik er achter dat ik me in mijn vinger snijd. Daarvoor bestond die snee er nog niet.
Even terug naar de kip en het ei. Stel je voor dat de allerlaatste kip op de aarde liep. Dan zou het ei, waar die kip uit is geboren, ineens een heel ander ei worden. Want het zou het laatste (dus unieke, wereldberoemde) ei van de wereld zijn geweest.
Maar in een ander scenario wordt de kip die uit dat ei is gekomen niet de laatste kip van de wereld. Ze wordt namelijk ziek, en een andere, sterkere kip, leeft langer. Dan is het ei van ‘onze’ kip ineens veel minder spectaculair. Het is niet langer het laatste ei. Oftewel, het laatste ei is pas ‘ontstaan’ toen later bleek dat de laatste kip eruit is ontstaan. Dus, zoals Nietzsche ook zegt, eerst is er het gevolg en dan pas de oorzaak.
En als ik later een geniale bestseller schrijf, dan zou een literatuurstudent deze column wel eens kunnen analyseren als een eerste teken van mijn schrijftalent. Maar als die bestseller er nooit komt, verdwijnt mijn verhaaltje waarschijnlijk in de vergetelheid…
5 reacties
RobertH · 22 augustus 2009 op 13:01
Grappig om dingen van een andere kant te bekijken. Maar je moet je er wel voor open stellen.
Die Nietzsche zal wel een erg irritante leerling zijn geweest. Zelf zag ik ook vaak dingen anders maar ik geloof niet dat dat iets met filosofie te maken had 😀 .
Plaats nog maar eens af en toe zo’n gedachtenspinsel dan zal ik proberen of ik het kan volgen :geslaagd: .
Anne · 22 augustus 2009 op 17:40
Op zich vind ik het leuk om te lezen hoe iemand door fantaseert/speculeert over een dergelijke vraag. Maar hier blijft het voor mij te gezocht. De fantasieën zijn niet in voldoende mate verlevendigd, met sprekende voorbeelden, om me echt mee te slepen. En dat maakt dat de conclusie vervolgens een beetje in het niets valt. Misschien komt het ook door het onderwerp; heel moelijk om je als lezer steeds in als-dan-schetsen te verplaatsten. Dat schakelen dient dan door de schrijver heel minitieus (be)geleid te worden, om de lezer te raken. Vind ik 😉
sylvia1 · 22 augustus 2009 op 21:25
Hoi Anne,
Bedankt dat je de moeite hebt genomen om te reageren en ik snap ook wat je bedoelt (denk ik). Ik wilde een kort, “uitgekleed” stukje insturen dat je inderdaad niet lui kunt lezen maar wat wel prikkelt (hoopte ik, maar dat is dus niet gelukt :oeps:).
Je hebt gelijk dat het geen aansprekend onderwerp voor velen zal zijn. Maar ik vind zoiets geweldig :-D. Zal proberen de volgende keer een aansprekender onderwerp te kiezen en dan de lezer aan de hand te nemen en een mooie uitgebreide wandeling te maken samen ;-).
pally · 22 augustus 2009 op 21:45
Geen gemakkelijke opgave, dit stukje. Ook niet voor de lezer. Nou hoeft dat ook niet. Maar ik merkte zelf dat ik op de helft al wilde afhaken omdat het te abstract voelde. Soms kun je dat hebben als iemand zijn stokpaardje berijdt en jou iets gaat uitleggen en daarbij vergeet dat jij niets van het onderwerp weet of dat het jouw interessegebied niet is. Om toch te boeien zijn woordspelingen of iets dergelijks effectief of hele onverwachte (voor)beelden. Zoiets.
Toch petje af voor je column.
groet van Pally
LouisP · 5 mei 2011 op 08:58
“En als ik later een geniale bestseller schrijf, dan zou een literatuurstudent deze column wel eens kunnen analyseren als een eerste teken van mijn schrijftalent. Maar als die bestseller er nooit komt, verdwijnt mijn verhaaltje waarschijnlijk in de vergetelheid…”
Dit is nu nog mooier dan ik em de eerste keer las..