L. leerde me een bloempot tekenen. Uiteraard in perspectief. Het resultaat leek op een bierglas, maar de verhoudingen klopten! Iedereen kan dus tekenen… Er is een simpele regel om in perspectief te tekenen: bepaalde lijnen laten samenkomen in een denkbeeldig punt aan de horizon. Ongeacht talent of vaardigheid krijg je dan de juiste verhoudingen. Een knullige, redelijke, of goede tekening of, in uitzonderlijke gevallen, een meesterwerk.
Met denken en schrijven is het in zekere zin net zo. Als je het juiste perspectief kent, de juiste verhoudingen ‘ziet’ en de juiste denkbeeldige ‘lijnen’ uitzet die in een denkbeeldig punt uitkomen, kloppen de verhoudingen altijd. Zo kon de grote Nederlandse filosoof Benedictus de Spinoza (1632-1677) over zijn eigen werk zeggen dat hij misschien niet de béste maar wel de júíste (ware) filosofie had gevonden. ‘Gewoon’ door de ‘perspectieflijnen’ van het denken correct te ‘tekenen’.
Vlei een model neer voor twintig tekenaars. Elke tekenaar heeft min of meer zijn eigen perspectief – afhankelijk van zijn plaats tegenover het model, zijn of haar vaardigheid door opleiding of zelfstudie, allerlei eh… voorkeuren, zelfs evt. oogafwijkingen, enz. Toch tekenen zij dezelfde persoon. Maar: zoveel tekenaars zoveel tekeningen. Er zijn net zoveel interpretaties als tekenaars, schilders, dichters of denkers. Als ze realistisch tekenen, houden ze rekening met de juiste afmetingen en verhoudingen. Zetten zij het onderwerp in het juiste perspectief. In zekere zin is het met (realistisch, rationeel) denken net zo. Iedereen ‘ziet’ een persoon of situatie anders, d.w.z. vanuit (in…) zijn eigen perspectief. Maar als we realistisch, rationeel, denken, is er onontkoombaar overeenkomst in de inzichten. Overeenkomst in doel, maar níét dezelfde woorden. Als het perspectief bijv. ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’ is, zijn er onvermijdelijk overeenkomsten in het denken van een humanist, vrijdenker, socialist, jood, christen, islamiet, hindoe, boeddhist. Hoezeer ze ook verschillen, het perspectief is (dus) vrijheid voor alle mensen, (dus) geen uitbuiting van de ene mens door de andere, (dus) broederschap, d.w.z. (dus) geen racisme of vreemdelingenhaat, (dus) solidariteit en (dus) ‘normaal met elkaar omgaan’. Als je de juiste ‘lijnen’ kent en volgt én deze als richtlijnen (!) gebruikt en niet als dogma’s (!), zullen deze zaken vanzelfsprekend zijn. De concrete invulling van ieders denkraam is uniek, maar de denkramen zelf zijn identiek: het perspectief van een vrije mens in een vrije samenleving. In die bloempot en in die tekenles zit meer perspectief dan ik op het eerste gezicht dacht…
© Jan Bontje 2006
4 reacties
DreamOn · 17 juni 2006 op 12:27
Ik moest wel even twee keer lezen om je column door te laten dringen in mijn suffe zaterdagbrein. Goed geschreven. Vooral de laatste zin.
En wat jij beschrijft : mensen zijn het vaak in grote lijnen met elkaar eens, het gaat vaak mis met de details.
Groetjes Trudy
Mug · 17 juni 2006 op 14:38
Op zich geen verkeerde gedachtengang. Misschien had het lekkerder gelopen als je je woorden volluit schrijft, en niet afkort. Ook zijn de vele woorden en tekens tussen haakjes wat vervelend om te lezen…maar dat is vanuit mijn perspectief;-)
Ma3anne · 19 juni 2006 op 07:14
Het lijkt onomstotelijk waar, wat je schrijft. Maar het zit hem naar mijn idee niet in een gemeenschappelijk denkraam, daar zitten juist de verschillen. Het zit in een gemeenschappelijk scala aan emoties en gevoelens, wat ons verbindt.
Vanuit het perspectief van gevoelens als verdriet, boosheid, blijheid, wanhoop, angst, tevredenheid en noem maar op, kunnen we elkaar zo’n beetje blijven volgen. Het denken zaait verdeeldheid.
Inderdaad. Al die tussen-de-haakjes en afkortingen maken je tekst rommelig om te lezen.
Literator · 26 juni 2006 op 11:38
Samenvatting: Als je allemaal hetzelfde denkt en hetzelfde belangrijk vindt, dan denk je allemaal hetzelfde en vindt je hetzelfde belangrijk…
Dooddoener!
Of toch niet helemaal; ik vind het een beetje een eng soort sprookje. Goelag revisited. Beetje raar hoor, aan de ene kant zeggen dat je een vrijdenker bent en aan de andere kant alleen maar mensen respecteren die hetzelfde denken en mensen met een afwijkende mening beledigen. Zeker als ze meer argumenten in handen hebben, hè?
Toch raar dat je alles wat je hier neerschrijft, kennelijk níet als ‘richtlijn’voor je eigen handelen gebruikt, maar meer als ‘dogma’s’ om anderen mee om de oren te slaan…