Saunassa sappi sammuu

De wat ouderen onder jullie herinneren zich zeker nog de RIJAM-schoolagenda. Daarin maakte jeugdreisbureau Roy (herkenbaar aan het rode leeuwtje) reclame voor ‘onvergetelijke reizen met leeftijdsgenoten’. Wél opgeschoten jongelui en geen overdreven toezicht. Dat was in die tijd een aanlokkelijk perspectief. Met dit reisbureau Roy en die flink uit de kluiten gewassen jeugd maakte ik mijn eerste reis naar Finland. Al snel belandde ik ook voor de eerste keer in de sauna.
In 1968 was het ‘naar de sauna gaan’ nog iets heel bijzonders. Aan de Heuvellaan in Hilversum, mijn toenmalige woonplaats, bevond zich een groot en modern saunacomplex. Daar zat de bevolking van de ‘Gooise Matras’ zich, keurig als bokken en schapen gescheiden, tot kookpunt op te warmen, tot het vriespunt af te koelen, zich te laven aan alcoholvrije ‘saunasap’ en onbedaarlijk te kletsen. Het was de warme bron van alles wat er zich binnen en buiten de muren van de omroepbedrijven aan ‘beroddelswaardigs’ afspeelde. Ik heb er, tot aan het moment van naar Finland reizen, geen moment aan gedacht om binnen te stappen.

Al op de boot van Lübeck naar Helsinki kwam daar verandering in. Het prachtige motorschip FINNPARTNER had in haar vooronder een mooie sauna met klein zwembad en dat trok belangstelling. Na een aanvankelijk collectief uitgesproken ‘wij kijken wel uit’, werd de nieuwsgierigheid toch te groot. Met en man of zes verschenen we aan de kassa, enigszins nerveus door de vele gruwelverhalen over de te verwachten temperatuur. Op ons verzoek werd de gang van zaken netjes uitgelegd en wij namen in ‘overdreven schemerlicht’ plaats in een ruime saunacabine. Daar sloegen wij direct de handen voor de ogen; ‘wat een hitte!’ Drie al aanwezige mannen spraken spaarzaam enige woorden in een onverstaanbaar taaltje en glimlachten minzaam. Zwijgend wachtten wij op de verdere gebeurtenissen. Die werden ingeluid door een soeplepelachtige schep, die vanuit een bronzen emmer een hoeveelheid water op de saunakachel liet neerkomen. Als een zweepslag trof een hittegolf onze lichamen. ‘Verdomme, wat is dat?’, riep Lau uit Velsen. Onze onrust nam toe en daardoor ook het plezier van onze Finse medebaders, die hun duim omhoog staken, ‘sauna, sauna’ riepen en er lustig op los lepelden. ‘We blijven zitten! Godver we zijn in de hel’. Maar de Finse duivels wonnen: we vlogen er kermend en vloekend uit. Later werd mij duidelijk dat de Finse drie op de meest grove wijze de Finse etiquette hebben geschonden.

Toen de drie plagers waren vertrokken, waagden wij moedig een tweede poging en die leidde tot de conclusie ’het is toch wel lekker’.

Op het landgoed Mukkula bij Lahti stond, op een schitterende plek aan het meer, een sauna die wij vanaf het moment van aankomst dagelijks bezochten. We warmden ons op in de houtgestookte sauna en kochten berkentakjes om lijf en ledematen te geselen. We spurtten daarna het heldere koele meerwater in. We genoten van de serene rust en beseften dat de sauna in de Finse cultuur wat meer was (en is) dan in de doorsnee sauna in Nederland. ‘Saunassa sappi sammuu, saunassa vihaa viilenee’, stond op de saunawand geschreven. ‘In de sauna smelt de gal, in de sauna koelt de woede’.

Helaas bleek dat niet helemaal waar. Er kwam nog een dissonant.
Op de avond voor ons vertrek namen wij nog een ‘afscheidssauna’. Alle rituelen werden weer afgewerkt en met enige weemoed bedachten wij dat wij de volgende dag per trein naar de haven van Helsinki zouden reizen. Het viel niemand op dat onze Lau uit Velsen onrustig was en schichtig héén en wéér keek. Ineens stond hij op, riep ‘en nu de wraak’, liep naar de emmer water waaruit onze Finse gastheren spaarzaam de saunastenen hadden verhit en kieperde de resterende vijf liter H2O in één keer op de keien. De chaos en woede waren compleet. Hier weerklonken alle Finse krachttermen en vloeken die ik later nog in voldoende mate zou leren. De sauna was meer dan een kwartier volkomen onbruikbaar. Hier werd niet alleen de Finse sauna-etiquette geschonden, hier werd een doodzonde begaan. Een kleine Finse grijsaard strekte zijn kromme vingertje uit naar Lau, student uit Velsen. ‘You will burn in hell’, weerklonk het in gebroken Engels.

Al deze herinneringen kwamen boven bij het lezen van een overlijdensadvertentie in de Telegraaf, twee weken geleden. Ene Lau, geboren in 1946 te Velsen, heeft veel te vroeg de vlag gestreken. ‘Dit is hem’, dacht ik geschrokken en geschokt. ‘Dit is hem’ en het kromme vingertje uit Lahti kwam mij weer glashelder voor de geest. De eeuwige sauna van Driehuis-Westerveld heeft inmiddels zijn werk gedaan. ‘Saunassa sappi sammuu, saunassa vihaa viilenee’.

Lieve mensen: Gooi nooit te veel water op de stenen.