Wilders en de publiciteit

Vooruit, laat ik ook een keer meedoen. Het nationale gezelschapsspel ‘over Wilders praten’ is nu eenmaal een rage geworden en ik wil niet achterblijven. De man is een ideaal borrelpraatonderwerp. Aan de ene kant is hij zo kleurrijk als een clown. Dat begint al bij z’n coiffure. Je kunt dus lol maken over hem. Tegelijkertijd kun je hem niet zonder meer wegzetten als een nar, die mag zeggen wat officieel niet gezegd behoort te worden, op voorwaarde dat hij duidelijk buiten de officiële kringen blijft vallen. Zijn beweging is groot genoeg om serieus te nemen en te debatteren over zijn opvattingen en bedoelingen. Dat geldt niet pas sinds zijn verkiezingszege en volgende halve regeringsdeelname. Daarvoor was al duidelijk dat hij onze vaderlandse bodem had opengebroken op een plek waar het maatschappelijk magma zich graag een weg naar buiten zou banen.

Het rechtsgeding, dat nu is afgebroken en moet worden overgedaan, was nog eens te meer een gelegenheid om elkaar te verdringen voor het kijkgat. Anders dan in de politiek biedt de rechtszaal eindeloos de tijd om alles breed uit te meten en op elke slak zout te leggen. De media laten weer volop hun ware aard zien. Elke dag was er opnieuw een vloed van nieuws over incidenten en wrakingsverzoeken die niets met de inhoud te maken hebben.

Dat laatste ziet de verdachte zelf anders. Hij is gewiekst. Een juridisch deskundige noemde hem weinig intelligent. Hij vergeleek hem met een cliënt van de jeugdzorg, die diverse hulpverleners voor zijn problemen weet te interesseren, en die moeten dan eens rustig afstand nemen om zich te realiseren: Maar dit klopt niet!

Deze deskundige had een smal, klassiek begrip van intelligentie. In feite heeft Wilders een grote mate van een speciaal soort intelligentie, dat misschien sociale intelligentie genoemd kan worden, maar meestal aangeduid wordt als politiek instinct, of – in de taal van Henk en Ingrid – gewiekstheid. Het charisma waar iedere politicus in zekere mate over moet beschikken en waarom bijvoorbeeld Helmut Kohl of ‘teflon Tony’ bekend stond. Hij weet de massa te manipuleren. Nog een andere, beruchte historische parallel dringt zich op, maar het is te explosief om in een verband als dit zijn naam te noemen.

Wilders slaat munt uit het cynische beginsel, in de communicatie van vooral de zakenwereld bekend: publiciteit is altijd gunstig, desnoods negatieve publiciteit. De autoriteiten weten daar niet zo goed mee om te gaan, net zo min als destijds met de provo’s. Juristen wilden hem niet vervolgen. Een jurist die minister was en Wilders’ opvattingen als een serieus gevaar beschouwde, gaf opdracht om het toch te doen. In het nu afgebroken proces wees alles in de richting van vrijspraak. Het is op zichzelf al potsierlijk dat het Openbaar Ministerie vrijspraak eiste. De verdediging stond centraal in de media-aandacht en werd geprezen om z’n kwaliteit, de andere kant kwam er nauwelijks aan te pas.

Ik geloof er niets van dat Wilders echt op vrijspraak hoopt. Het zou voordeliger voor hem zijn als hij veroordeeld werd. Dan heeft hij weer een aanleiding om te schreeuwen. Nu misschien niet meer dat hij geen eerlijk proces krijgt. Het is nog veel erger: de vrijheid van meningsuiting is een ernstige slag toegebracht, de waarheid wordt de mond gesnoerd, de rechtsstaat is nu pas echt niet meer te vertrouwen. Hij zal het zelf ongetwijfeld allemaal nog veel kruidiger zeggen. Hij kan de martelaar spelen en zijn achterban kan zich makkelijk daarmee identificeren. Heerlijk voor hem.

Natuurlijk zal hij ook een vrijspraak in zijn voordeel uitleggen. Wat ik zeg mag gezegd worden! En vervolgens doorgaan.

Toch betwijfel ik of hij in zijn hernieuwde proces weer net zo veel media-aandacht zal krijgen als de afgelopen weken. Zullen we weer die elkaar verdringende microfoons zien? Kan er nog veel nieuws gezegd worden? Zelfs vuurwerk gaat, als het te lang duurt, vervelen.

Het wordt gevaarlijk voor Wilders. Voor zijn publiciteit zou het het beste zijn als hij het lot van zijn voorganger Fortuyn onderging, wat natuurlijk geen fatsoenlijk mens hem toewenst (of hoogstens als een onmiddellijk onderdrukte opborreling in zijn of haar onderbuik, die fatsoenlijke mensen ook hebben).

Het grootste gevaar dat Wilders bedreigt is het luwen van de publiciteit. Media, besef je verantwoordelijkheid. En praters in de koffiepauze of aan de borreltafel, jullie ook. Misschien had ik deze column toch beter niet kunnen schrijven.