Beleefd

Loerend keek hij naar alle handelingen van de nog zeer jonge caissière. Elke beweging van het jonge meisje volgde hij op de voet. Niet wantrouwend maar met een blik van nieuwsgierigheid en belangstelling. Zeventig was hij – minstens – en misschien wel ouder, al was het hem niet aan te zien. Om hem heen hing een geur van after shave. Fresh up, zoiets. Keurig in het pak zette hij tien flessen rode wijn, allemaal van hetzelfde merk, op de loopband. Verders niets. Bijna geobsedeerd keek hij hoe het meisje de flessen een voor een scande. ,,Moet u ze een voor een er langs halen’’, vroeg hij. Het meisje lachte hem toe en knikte. Hij was beleefd, hij zei ‘u’, zelfs tegen een meisje uit twee generaties verder. Zo was het hem vast geleerd.

Mijn moeder doet dat ook. Consequent ‘u’ gebruiken. Daarnaast varieert ze wel in mevrouw en juffrouw. Ik weet niet waar ze de grens legt, maar ergens vermoed ik dat het erin gebakken zit. Misschien kon je vroeger zien of iemand getrouwd was dan wel een oude vrijster was. Jongere vrouwen waren altijd juffrouw, tot zeg maar halverwege twintig. Maar mijn moeder was altijd beleefd, ook tegen het jongste hulpje. Natuurlijk stond mijn moeder ver boven zo’n jong ding. Het ging om een correcte omgang, dat hoorde gewoon zo. Ook een mindere moet je correct behandelen.

Nadenkend keek de man naar het kleine beeldscherm boven de kassa, een frons ontstond tussen zijn wenkbrauwen. In zijn handen een kortingsbon die hij aan de caissière overhandigde. ,,Moet u dat nu uitrekenen’’, vroeg hij. Weer een stralende glimlach van het meisje. Ergens vond ze deze onwetende oude man ontwapenend. Niemand vroeg haar waarschijnlijk wat en als het te lang duurde kreeg ze een snauw. En zomaar ineens stond er iemand die haar werk met warme belangstelling bekeek. Met een simpele handbeweging scande ze de bon. Het kortingsbedrag verscheen op het beeldschermpje en werd automatisch van het bedrag afgetrokken. Verbaasd keek de oude baas er naar. ,,Helemaal automatisch hè?’’ Een diepe zucht was hoorbaar. Hij lachte zijn tanden bloot en trok zijn portemonnee om te betalen.

Hoelang is het geleden dat hij in een supermarkt was? Je zou denken dat iedereen tegenwoordig weet hoe een supermarkt de boodschappen afrekent. Mijn moeder vindt het ook maar niks. Pinnen? Ze gruwelt ervan. Het is een generatie die nog opgegroeid is met contant geld. Elke week een zakje met inhoud dat direct naar moeder de vrouw ging. Vader kreeg een paar centen en dat was het. ’s Morgens een pakje brood en een pakje sigaretten en werken maar. Moeder betaalde de rekeningen en de rest was voor de huishoudpot. Contant beheerd in een oude koektrommel en bewaard in de kast die in de huiskamer stond, daar kwam toch niemand. Je leefde tenslotte in de keuken. Maar tegenwoordig gaan de financiën anders. Alles automatisch, pinnen en chippen. De oude generatie vindt het niets. Geld moet je zien, voelen en ruiken denken ze waarschijnlijk.

Voor hij de boodschappen in de tas deed, bestudeerde hij aandachtig de kassabon. Zonder thuiskomen kan natuurlijk niet. En ja, dat ook is weer een deja vu. Ook mijn moeder telde elke bon na. Vroeger ging het uit het hoofd en op een papiertje. Moderne kassa’s zijn niet te vertrouwen. Maar de bon klopte en de kwieke oude man laadde de vracht rode wijn in, knikte beleefd nog een keer naar het meisje en verliet in stevige pas de winkel.