De Nederlander bestaat niet!

Sinds Maxima gezegd heeft dat De Nederlander niet bestaat, is er een heel debat losgebarsten over de vraag of er iets is dat een Nederlander tot Nederlander maakt, en zo ja, wat. Een vraag die niet zo makkelijk te beantwoorden bleek. De periode rond de jaarwisseling stond voor mij onverwacht in het teken van voortschrijdend inzicht op dat vlak. Ik realiseerde me dat vuurwerk, en wel het zelf afsteken daarvan, raakt aan de kern van het Nederlandergevoel. In de meeste landen mag de burger daar, om voor de hand liggende redenen, alleen vanuit de verte naar kijken en steken goedopgeleide specialisten de lontjes aan. Het is namelijk gevaarlijk. Maar Nederlanders gaan op oud en nieuw met doodsverachting de straat op. Terwijl raketten ze om de oren vliegen en bommen aan alle kanten ontploffen staan ze elkaar op straat af te lebberen. Op het moment dat ze hun geluk tarten wensen ze elkaar een gelukkig nieuwjaar. En terwijl geld ontbreekt om slachtoffers van natuurrampen of oorlogsgeweld elders ter wereld een deken te sturen, gaan er weeksalarissen op aan de oudejaarsavondmunitievoorraad.

Sommigen stellen zich tevreden door midden op het slagveld de explosies en raketlanceringen gade te slaan. Anderen lopen met zakkenvol zware explosieven te sjouwen en brengen die op strategische momenten en plaatsen tot ontploffing. De meest veeleisende bommengooiers zoeken lang van tevoren hun toevlucht in het illegale circuit om te vinden wat van hun gading is. Nacht na nacht voor de grote nacht slapen ze een paar centimeter boven de onder hun bed verstopte voorraden duizendklappers, clusterbommen en raketlanceerinrichtingen. Voor de creatieven is zelfs dat niet genoeg. Brave huisvaders die normaal geen vlieg kwaad doen, richten op zolders van doorzonwoningen wapenlaboratoria in en leven met behulp van de zaag, pvc pijpen en grote hoeveelheden kruit hun eigen visie uit op het begrip ontploffing.

Zelfs vrouwen zijn in de ban van de jaarlijkse geweldsexplosie. Leuke meisjes die normaal alleen interesse hebben voor meisjesdingen en muziekidolen, staan, kleumend in te dunne winterjasjes bewonderend toe te kijken terwijl puisterige jongetjes vuurpijl na vuurpijl de lucht in schieten en granaat na duizendklapper tot ontploffing brengen.

Politiemensen die op een doordeweekse dag fietsers aanhouden omdat het licht van hun lampje een niet voorgeschreven kleurtemperatuur heeft en niet onder de juiste richtingshoek de wereld in schijnt, moeten lijdzaam toezien dat al dagen voor het grote licht- en geluidsorgasme horden opgeschoten jongens, het ouderlijk gezag negerend, zwaar beladen met zakken knal- en siermunitie het gebruik van de openbare weg voor fietsers en wandelaars tot een hachelijke onderneming maken, zelfs als ze niet bewust mikken op weggebruikers. Na het hoogtepunt ligt het slagveld bezaaid met resten van explosieven, glasscherven en blindgangers. Er zijn plaatsen waar jaar na jaar het wegdek moet worden hersteld omdat het nu eenmaal een traditionele locatie is voor heidense vreugdevuren. Het mag allemaal want De Nederlander beschouwt dit als een grondrecht. Geen overheid moet het in zijn hoofd halen om de Nederlander dit deel van zijn identiteit af te nemen. Er zou een volksopstand uitbreken. Integendeel, elk jaar schakelt De Nederlander een tandje bij. De akoestische en visuele impact wordt elk jaar krachtiger en ongelukken kosten geen vingers meer maar hele handen en armen en zelfs levens.

Wat zou het feit dat vuurwerk in zo’n mate deel uitmaakt van de Nederlandse identiteit nu zeggen over de aard van die identiteit? Het is niet iedereen gegeven om kunst voort te brengen, topsporter of wetenschapper te zijn of anderszins carrière te maken. Maar een lontje aansteken met als resultaat dat iedereen in de wijde omtrek de impact mee moet maken, ligt binnen het bereik van iedereen die vakken kan vullen. De Nederlander is een muis die brult?