Een andere zin

De beroemde Duitse schrijver Günter Grass, ‘het geweten van links’, de man die met zijn boeken hele generaties mentaal bevrijdde van het gif van nazisme en nationalisme, heeft als 17-jarig kind ‘vrijwillig’ dienst genomen bij de SS. Bij zo’n schokkende onthulling komen nogal wat gedachten vrij. Allereerst: Grass heeft deze jeugdzonde zelf, uit vrije wil, opgebiecht. Dat hebben veel andere beroemdheden hem niet voor- of nagedaan. Dan de vrijwilligheid waarmee hij lid zou zijn geworden. Ik vermoed dat het niet zo ‘vrijwillig’ was. De hersenspoeling van vrijwel het gehele Duitse volk, de vergiftiging van de jeugd, de weerzinwekkende terreur tegen alles wat Het Beest niet aanstond, de niet te bevatten totalitaire waanzin, de volledige uitroeiing van het vrije, zelfstandige denken, maken van het begrip ‘vrijwillig’ een farce. Zeker, er waren anderen die wél anders kozen en daar zelfs hun leven voor gaven. Deze mensen werden noodgedwongen helden en hun namen zullen voor altijd schitteren. Niet iedereen is echter uit heldenhout gesneden. Als de huichelaars en haters van links echter goede bijbelkenners waren, zouden er maar weinig stenen door de lucht vliegen…

Wat mij vooral bezighoudt, is het besef hoe gruwelijk misdadig en gevaarlijk een totalitaire ideologie is. Of het nu een godsdienst is of een politieke beweging: het individu wordt meedogenloos opgeofferd aan de belangen van Het Geheel. Dat kan de naam dragen van Allah, God, de Partij, de Staat, het Volk, of wat dan ook. Het doet er niet veel toe. Het is een monster dat alles verslindt, omdat het een onstilbare honger heeft. Honger maar macht. Niets of niemand mag Het Beest, het Monster, in de weg staan. Het zijn alleen de allersterksten van geest die zich te weer stellen en blijven stellen, desnoods tot de dood erop volgt. Daarom moeten we zorgen dat dit Beest nooit meer uit zijn kooi komt. Het nestelt zich namelijk niet alleen in regeringsgebouwen of andere imposante architectonische hoogstandjes, maar ook en vooral in hoofd en hart van de mens. Als die eenmaal door zijn kwade dampen vergiftigd zijn is er geen houden meer aan. Dan branden eerst boeken en vlaggen en daarna mensen.

Ik ben blij dat Grass de moed heeft gehad zijn geheim te onthullen. Hij laat daarmee zien dat het nazisme iedereen kan vergiftigen en gek maken. Hopelijk heeft zijn lidmaatschap van de meest beruchte terreurgroep uit de geschiedenis dan toch nog enige zin gehad. Een zin die hij waarschijnlijk nooit had willen schrijven, maar die wel degelijk past in zijn oeuvre, dat gericht is op bevrijding van de mens.

© Jan Bontje 2006