Visjes vangen

“Wil je een boekje of een banaan?” Je kan er niet vroeg genoeg mee beginnen. De grote blauwe ogen van de kleine dreumes staren me aan. Hij lacht en grijpt wat lucht met de beide handjes. “Nee, een boekje, of een banaan?” Ik spreek elk woord langzaam en goed gearticuleerd uit, terwijl ik de twee favoriete opties voorhoud. Het kleine mormel begrijpt het nog niet en begint op een rammelaar te sabbelen. Nou ja, dat is ook een keus. Diezelfde middag sta ik voor een drie havo klas. Ik geef ze voorlichting over verschillende opleidingen, want binnenkort moeten zij hun profielkeuze maken. Dit is belangrijk en bijzonder. Dit is het eerste ingrijpende keuzemoment in hun leven, dat een langere tijd invloed heeft op hun toekomst. Daarom zitten twee jongens achterstevoren, een meisje wroet lustig in haar neus en de gothic achterin staart naar het grotere goed buiten.

Maar wat moet je nou kiezen, als je 15 jaar bent en je hele toekomst er vanaf kan hangen? Gelukkig hangt een aantal pubers gretig aan mijn lippen en kan ik zelfs de ongeïnteresseerden bij de groep betrekken. Vol overgave overval ik hen met mijn overlevingsverhalen in de jungle van het studentenleven. Als een ervaren gids loods ik hen rustig langs de route van huis naar school, om aan te geven hoeveel zij te maken hebben met mijn vakgebied communicatie. En langzaam begint de mist iets op te trekken en zijn de bomen in het bos een beetje zichtbaarder. Ze zijn ook zo heerlijk makkelijk om de vingers te winden.

Het is me ook wel bijzonder makkelijk gemaakt. De crèche, peuterspeelzaal en de basisschool hebben hun ouders al voor ze uitgezocht. Ze hebben een Cito-toets afgelegd en de docent vertelde hen welk niveau ze moesten doen. De middelbare school uitzoeken kan nog enigszins in de stad, maar in deze landelijke omgeving is dat een uitgemaakte zaak. En al die tijd vertelt de docent en de leerling neemt het voor waar aan. Gezag is hetgeen dat telt tot je vijftiende, daarna komt het grotere eigenbelang pas. En dan moet er een profielkeuze gemaakt worden, terwijl de guppies hun weg nog niet zonder kaart kunnen vinden tussen alle mooie promotiepraatjes.

Gelukkig zijn er nog meer inspiratiemomenten voor een opleiding. In het begin van het schooljaar zijn alle grote studiebeurzen. De kwaliteit van de voorlichters varieert van “kan jij morgen?” tot een serieuze screening en training. InHolland probeert de visjes te vangen met sexy glamoureuze magazines. De chemische opleidingen hengelen met handige telefoonladers, voor de laatste vijf minuten als je accu leeg is. En wie een beurs bezoekt, hoeft de komende twee jaar geen pen meer te kopen.

Als ik een zoekende en zwaar verdwaalde scholier vraag wat hij leuk vindt, kijkt hij zijn moeder aan. Ze knikt hem bemoedigend toe. Hij kijkt naar de vloer. Zijn gymschoenen met zwarte vegen staren me vragend aan. Uiteindelijk hoor ik een vaag gemompel dat klinkt als “iets met economie.” Aan de bellende man en de reactie van de vluchtig bewegende veters op hem, zie ik waar zijn inspiratiebron voor die keuze ligt. Vriendelijk verwijs ik hem door naar een collega die er meer over kan vertellen.

Ondanks alle voorlichtingen weten nog veel aanstaande studenten niet wat ze willen. Rechten en psychologie hebben daar hun handen vol aan. Bij hulpverlenende opleidingen stroomt het vol probleemkinderen die met zichzelf in de knoop zitten en de hoop op zelfgenezing door kennis nog niet hebben verloren. Over kwakzalverij gesproken.

Alsof het nog niet moeilijk genoeg is, zijn de eerste eindexamens in januari al afgelegd. De slimste kinderen die er nu al aan toe zijn, hebben zelfs hun diploma al binnen, zodat zij al snel door kunnen gaan met de februari-instroom van hun favoriete opleiding. Beetje jammer dat de hogescholen er nog niet allemaal klaar voor zijn. Hoewel de leerling bij sommige opleidingen inderdaad bij nul begint, is de februari-instroom bij andere opleidingen een prachtig marketinginstrument. Daar begint de student namelijk wel in februari, maar moet de eerste helft van het jaar alsnog in september ingehaald worden. Zo blijft de leergierige leerling steeds een halfjaar achterlopen in steeds een nieuwe klas. Maar dat geeft niet, want het collegegeld is binnen!

De slimme snelle scholier begint daarom pas in september. Acht maanden vakantie. Het perfecte moment om te reizen, een halfjaar highschool te doen of vrijwilligerswerk in een Ver Buitenland. In de praktijk werkt een bijbaantje, veel lol en vrije tijd ook prima. Beetje jammer dat het daardoor weer moeilijker wordt om een studie op te pakken en de discipline weer te vinden.

Maar laat de overheid vooral experimenteren met onze toekomst. Creatief omgaan met lerarentekorten, zorgen dat de kwaliteit van het middelbaar onderwijs beter aansluit op de vervolgopleidingen zonder er moeite in te steken en veel zoete koek aan de bevolking voeren, dan slikken we het wel. Dan hoeven we ook niet meer zoveel moeite doen om te kiezen. De pubers van nu hebben de structuur van het kiezen pas door zodra ze zelf student zijn. Maar protesteren doen studenten toch niet.