Vlees of vrijheid

Na het lezen van een aantal reacties op mijn vorige column realiseerde ik me dat mij meer van het hart moet. In een poging het vraagstuk omtrent vlees eten in het voordeel van de dieren te laten beslissen, houd ik dit pleidooi. Het blijft een column, dus ik zal het kort houden. Een van de beweegredenen die ik regelmatig hoor is: ‘ik vind vlees lekker’. Oké, lekker. Het eten van vlees creëert dus een bepaalde positieve emotie bij de consument, een vorm van geestelijk welbehagen. Goed. Nu zeg ik als rationeel (let wel: rationeel) denkend mens: als ik een hond sla en pijn doe, dan vind ik dat lekker. Ofwel, ik houd er een geestelijk welbehagen op na. “Hé! Dát is belachelijk”, zult u zeggen. Ja, en groot gelijk heeft u. Maar het doden van dieren, dat wil zeggen het laten ervaren van pijn, leed, stress om het vervolgens te af te maken en op te eten omdat het zo lekker is, is dat niet? “Nee, want vlees eten zit in onze natuur en in ons voedselpatroon.” Klopt, althans voorlopig. Toch zijn dat volgens mij andere argumenten dan zeggen dat vlees lekker is.

Over het voedselpatroon kan ik kort zijn. Miljoenen vegetariërs en veganisten leven in deze wereld en gaan gemiddeld niet eerder dood of leven een kwalitatief slechter leven. Sterker nog, veel voedingbureaus en diëtisten raden mensen een vegetarisch dieet aan, omdat het beter is voor de gezondheid. Dus om te zeggen dat we vlees nodig hebben, is inmiddels een redelijk achterhaald idee.

“Oké, oké, maar het zit in onze natuur. We zijn geëvolueerd tot omnivoren.” Ook nu geef ik u gelijk. We zijn vlees- en planteneters geworden. Dat is een bepaald gedrag. Gedrag dat door omstandigheden is ontstaan, mogelijk in vroegere tijden waar de mens vlees moest eten om te overleven. Daarna is het een gewoonte geworden, waarbij de mogelijkheid om vlees te kunnen eten blijkbaar een soort van status meebrengt (waar welvaart toeneemt, neem ook de vleesconsumptie toe). En ómdat het van oudsher de macht der gewoonte is, is het doden van dieren gerechtvaardigd. Is het niet zo dat we door de loop der eeuwen als ontwikkelende beschaving datzelfde gedrag zijn gaan toetsen aan normen en waarden? Kregen wij in de westerse wereld niet de mogelijkheid om na te denken over ethiek? Is het niet díe eigenschap, het vermogen om over goed en fout na te denken én daar naar te handelen, die ervoor zorgde dat slavernij werd afgeschaft (een ‘gewoonte’ die duizenden jaren plaatsvond), dat vrouwen en arbeiders rechten kregen, dat discriminatie en racisme verboden werden? Kortom: dat mensen rechten kregen?

“Nu vergelijk je dieren met mensen met dieren, dat kan toch niet! Deze vergelijking mag je niet maken, wij zijn andere wezens, wij kunnen immers redeneren.” Ook dat is gedeeltelijk waar. Maar, wil dat juist niet zeggen dat wij, als denkende wezens, ons niet moeten afvragen of onderscheid maken in soorten (met ander woorden: dieren ondergeschikt maken aan ons belang) nog steeds ethisch verantwoord is? Daarmee bedoel ik niet dat dieren dezelfde rechten als mensen moeten krijgen (stemrecht voor een koe, lijkt me niet echt nuttig, hoewel de Partij voor de Vrije Uiers?), maar wellicht wél bepaalde rechten die wij als samenleving inmiddels zo koesteren. Het recht om vrij te zijn. Vrij van pijn en lijden. Waarom? Misschien juist wel omdat zij niet kunnen redeneren. Of, omdat het onschuldige levende wezens zijn die, net als wij, pijn en leed kunnen ervaren.

Tja, het voldoet niet helemaal aan de eisen van een column, maar het mag best gezegd worden ?