2005

“2005 Is een rustig jaar geweest”, hoorde ik vrijdagavond Mieke van der Weij bij een praatprogramma zeggen. Zij presenteert samen met Harmen Siezen de Nationale Nieuwsquiz, waarin bekende Nederlanders getoetst worden op hun kennis van het nieuws van het voorgaande jaar. Vorig jaar nog werd de quiz zélf onderdeel van het landelijke nieuws, toen politiek journalist (en winnaar van de quiz) Frits Wester achteraf bleek te hebben gefraudeerd om de winst op te strijken. Zo achteraf de fragmenten terugkijkend is het moeilijk te bevatten dat men zijn scheve schaats niet direct heeft opgemerkt, want het ligt er toch wel aardig dik bovenop. Een paar maal slaagde Frits Wester er zelfs bijna in Harmen Siezen vóór te zijn met het geven van een antwoord, en dat wil dus zeggen: nog vóór dat de vraag gesteld was. Haast hilarisch om naar te kijken.

Met de opmerking dat 2005 een rustig jaar is geweest bedoelde Mieke van der Weij te zeggen dat we het afgelopen jaar minder ellende voor de kiezen hebben gehad dan in voorgaande jaren het geval was. Nou is 2005 natuurlijk wel het jaar geweest waarin we de naweeën van de tsunami hebben gehad, de term ’terrorisme’ in haast ieder journaalbulletin wel terugkwam, krachtige orkanen over de wereld raasden en minister Donner tot beste politicus van het jaar werd verkozen, maar in grote lijnen zou je het met Mieke eens moeten zijn. Ellendige beelden als van dode schoolkinderen die door soldaten worden weggedragen als in Beslan, 2004, bleven ons redelijk bespaard. Evenals foto’s van een ritueel geslachte cineast op een regenachtige stoep in Amsterdam. En tegelijk denk ik dan: misschien ligt het hem ook wel weer juist in dat visuele aspect van het nieuws. Het gegeven dat het slechte nieuws bij ons binnenkomt door middel van beelden op tv, op het internet en in de krant. Want ís er dan zo weinig slecht nieuws geweest het afgelopen jaar? Ik kan je uit je droom helpen. In Irak komen nog dagelijks tientallen mensen om bij aanslagen, in Afrika sterven nog steeds iedere dag duizenden mensen aan AIDS en honger en in China wordt nog steeds aan de lopende band gemarteld en geëxecuteerd. In welk opzicht was het precies een rustig jaar?

Het nieuws wat ons bereikt in de vorm van beelden en geluid maakt indruk, omdat het een klein stukje van het ‘ver-van-je-bed-show’-fenomeen ongedaan maakt. De mens is van vroeger uit nooit in staat geweest dingen daadwerkelijk te zién die zich ver bij hem vandaan afspeelden, en de moderne technologieën hebben daarin een kentering gebracht. Doordat ons evolutionaire bewustzijn zich aan die ontwikkeling nog niet heeft kunnen aanpassen, maakt hetgeen wat we kunnen zien altijd meer indruk dan hetgeen waarover we horen vertellen. Een krantenkopje waarin wordt verteld hoeveel mensen dit jaar door hongersnood zijn omgekomen, maakt om die reden minder indruk dan de foto van een 26-jarige voetballer die in zijn slaap aan een hartstilstand overleed. Wat natuurlijk óók erg is. Maar feitelijk niet in verhouding staat tot alle andere ellende die er plaatsvindt.

Dat ons brein op deze manier werkt is een gegeven, en daarvan hoeft dan ook niemand verbaasd te staan. Maar misschien is het goed om tóch een poging te wagen ons in te leven in datgene waarvan we wél horen, maar waarmee we niet direct geconfronteerd worden. Want léés dat korte stukje in de krant over het aantal omgekomen Afrikanen nou nog eens een paar keer over. En probeer je eens voor te stellen wat daar nu precies verteld wordt. Ook dát is echt gebeurd, al lijkt het nog zo ver weg. Want ook meneer nummer 32.454 van de zoveel miljoen die dit jaar verhongerd is heeft een moment gehad waarop hij voor het laatst zijn ogen sloot en ze niet meer opendeed. En ook híj heeft waarschijnlijk een vader, moeder, broer, nicht, buur, vriend, opa en oma gehad die om hem gaven, en hem nu kwijt zijn. Dat het zo ver weg lijkt, maakt het niet minder echt. Zou de vrouw van meneer 32.454 net als wij haar schouders ophalen en doorbladeren naar het shownieuws? Om vervolgens haar lederen tasje te pakken en naar de Albert Heijn te gaan voor de weekendboodschappen? Of zou misschien ook zij inmiddels een getal zijn zonder gezicht?
Mevrouw nr. 38.321. Het is jammer dat we geen foto van haar hebben.

[i][size=x-small]Deze column is geschreven op 19 december 2005[/size][/i]