Tussen kunst en kitsch

Stel, je bent een kunstenaar en zoals het rechtgeaarde kunstenaars betaamt leef je van werk naar werk. Je verkoopt wat, vindt inspiratie, aan de slag maar weer, nieuw werk, nieuw medium, nieuwe visie, you name it. Op zekere dag ben je het mecenaat van die ene bewonderaar beu of wil je wel eens wat meer publieke belangstelling voor je werk. Je waant je de nieuwe Picasso of hebt een idee dat de wereld moet kennen. Dan zoek je publiciteit. Uiteraard kan je niet aan reclame doen, daar zijn noch de middelen, noch de connecties voor. Geen probleem. Er is een uitweg voor de ellende, een uitweg naar de wereldwijde bekendheid. Je hoeft er niet eens veel talent voor te hebben. Het enige wat je doet is keet schoppen, liefst met een afbeelding van Mohammed, met Islamitische homo’s of als je echt zeker wil zijn, met een combinatie van beiden. Gegarandeerd krijg je aandacht, zo niet lokaal, dan wel regionaal, landelijk of zelfs wereldwijd. Voor je het weet wordt je naam gescandeerd in Islamabad en Teheran. CNN, Al Jazeera, Fox. Het sterrendom lonkt.

Zoiets moet ook de Iraanse Sooreh Hera gedacht hebben. Mevrouw Hera is in Teheran geboren en woont in Nederland. Zij beeldde de profeet Mohammed en zijn schoonzoon Ali af als twee homoseksuele mannen. Op die manier, en ik citeer, wil de kunstenares protesteren tegen de hypocrisie die in de Islamitische wereld over homoseksualiteit heerst. Einde citaat. Het gemeentemuseum van Den Haag exposeerde korte tijd het werk. Tot de directeur door kreeg wat de twee heren zoal moesten voorstellen en dat dat niet meer was dan een keiharde schop tegen sowieso al gevoelige schenen.

Mohammed afbeelden als incestueuze homoseksueel. Daar kan geen mediacampagne tegenop, daarbij is Saatchi & Saatchi een groep tieners die met een handcamera een filmpje maken en het internet op zwieren. Als je daarmee de wereldwijde pers niet haalt… Als je daarmee geen protest uitlokt…

Ook de hollywoodproductie ‘The kite runner’ kon wat extra promotie gebruiken. Dus werden vier Afghaanse jongens die een rol spelen in de film middels een wereldwijd persbericht uit Afghanistan geëvacueerd. De heren speelden mee in een homoseksuele verkrachtingsscène en die zou wel eens tegen de Afghaanse normen en waarden kunnen ingaan. In het Westen gaan die scènes er in als zoete koek, lees ik tussen de regels en ik vraag me af wat dat dan over ons zegt. De film is niet in Afghanistan uitgebracht, zo staat te lezen, maar zal er door het illegale circuit toch een breed publiek bereiken. De kennis van de producent is ongekend, een profeet is opgestaan.

Die profeet moet ook de bedreigde situatie van zijn acteurs hebben voorvoeld en dus liet hij de vier vluchtten naar de Verenigde Arabische Emiraten. Een land waar homo’s niet meteen met open armen worden ontvangen. Zoals het Hollywood betaamt gaat de vlucht niet discreet maar met foto en toelichting, een privévliegtuig was net boven het budget. Naar een land waar homo’s wel eens achter tralies durven belanden. Dat maakt de kans op een tweede vlucht groter, de kans op belangstelling stijgt exponentieel met herhalingen van feiten. Dat is een harde wet. En dus, persbericht op het net geschoten, hopend op rijen aan de box office. Desnoods in tweede zit.

Kunst zet aan het denken, dat onderscheidt haar van kitsch, dat staat meestal in de inleiding voor salontafelboeken over moderne kunst, ik denk dat het drempelverlagend moet werken. Kunst en kitsch, dat is het verschil tussen een museum en de posterafdeling van de lokale Expo. Het verschil tussen de cinematheek en het cinemacomplex. Daar worden lessen aan gewijd op scholen en universiteiten, daar worden televisieprogramma’s over gemaakt, daar verdienen filosofen hun grijze haren op. Kunst die het van goedkope relschopperij moet hebben is kitsch. Ze is doorzichtig als de toegangsdeur tot de posterwinkel, open als de smakeloos artificiële patio van cinemacomplexen. Helaas trekken die meer volk dan de musea voor Schone en Moderne kunst.

www.janseurinck.be