Verkiezingen 2012: Campagnegekte

De campagne voor de komende verkiezingen is in alle hevigheid losgebarsten. De drie – of misschien wel zes – “main characters” (deze term dekt de lading voor mij meer dan “hoofdrolspelers”) hebben de hun toebedeelde rol ingenomen. Dit geldt ook voor de pakweg zes “supporting characters”. Daarnaast zijn er ook nog een paar figuranten, die enthousiast hun soms indrukwekkende kunsten vertonen, terwijl de camera’s een andere kant op gericht staan. Het gaat bij de verkiezingscampagne absoluut niet om deze uitgedachte hoofdrolspelers, alhoewel menigeen zou denken van wel. Ik wilde het in dit stukje dan ook niet over hen hebben. Met een uitzondering, een overweging die ik u als lezer graag wil voorleggen: hoe kan het dat een van de spelers, de SP ofwel Emile Roemer, een week geleden zo’n 38 zetels leek te behalen – let op: [i]leek[/i] te behalen – en nu slechts 30? Is het programma van de SP veranderd? Heeft de “main character” een persoonsverwisseling ondergaan?

Neen. Er is helemaal niets veranderd! Hoe zit het dan?

Laten we de spelers en de van te voren (buiten hun medeweten) vastgestelde rollen en uitgeschreven scripts maar eens even buiten beschouwing. Laten we ons even richten op een onmisbare actor in het campagnespel: de media. Welke rol spelen zij in het geheel? Welk belang hebben zij? Hebben zij er belang bij om de kiezer zorgvuldig en objectief te informeren over de uitgangspunten van de diverse deelnemende partijen? Ik dacht het niet!

Het belang van de media is ten eerste: kijkcijfers; of oplages. Objectieve informatie is hierbij ondergeschikt. Sterker nog, het is zelfs hinderlijk. Je kunt kijkers beter aan je binden door emotie te tonen. Wat roept nu meer emotie op dan een verbeten strijd. De verkiezingen worden hiermee gedevalueerd tot een wedstrijdje. Sterker nog: de hele campagne verwordt een wedstrijdje. Met dagelijkse tussenstanden, bijgehouden door een groeiend aantal verschillende opiniepeilers (wat een woord!), waar relevantie en betrouwbaarheid al lang niet meer in het vaandel worden gedragen.

Het decorum is de komende twee weken niet het Kurhaus, maar het Plein. Wilfried Genee is vervangen door Rick Nieman, René van der Gijp door Bart Chabot en de roosfabriek van Johan Derksen heeft plaats gemaakt voor de glimmende schedel van Frits Wester. De Tour de Campagne kent andere spelers dan het EK Voetbal, maar het spel lijkt hetzelfde.

Ten tweede: de media zijn hondstrouw aan hun broodheer. Voor de publieke omroep en andere met ons belastinggeld gesponsorde instellingen zoals Prodemos, is dit de subsidieverstrekker. Lees: de gevestigde orde. De huidige politiek die met de geldbuidel heeft gezwaaid, en die dit, bij handhaving van de status quo, zal blijven doen.

Voor de commerciële omroepen, dagbladen en tijdschriften, maar bijvoorbeeld ook opiniepeilers, zijn dit de adverteerders. Het bedrijfsleven. Het (groot-) kapitaal. Het belang voor deze media zit hem in het in stand houden van een situatie, waarin dit kapitaal hun richting op blijft stromen.

Je bent in eerste instantie geneigd te denken dat integere journalisten op een objectieve manier de burger van informatie zouden voorzien om hen op die manier te ondersteunen bij het maken van een geïnformeerde keuze in het stemhokje. Maar in het campagnespel vormen zij slechts een schakel van ondergeschikt belang. En ze hebben het zelf waarschijnlijk niet eens in de gaten.

Is dit het dan? Gaat het hier nu werkelijk om? Bepalen de media dan feitelijk de spelregels? In samenwerking met hun broodheren? Ik denk van niet. Ik denk dat er nog een laag onder zit. Een laag waar de werkelijke spelregels worden opgesteld. Een onzichtbare laag. Een zogenaamde vijfde colonne. Een laag die gebaat is bij verwarring. Bij een ongeïnformeerde burger. Een laag, die garen spint bij het genereren van zoveel desinformatie, zoveel ruis, dat de burger, de kiezer, het ook niet meer weet. Dat de kiezer murw wordt gebeukt en niet meer ontvankelijk is voor werkelijke informatie. Werkelijke vernieuwing. Maar zoekt naar het bekende, het veilige. Beloftes waarvan men weet dat ze toch nooit kunnen worden waar gemaakt. De media en de dappere lijsttrekkers zijn niet meer dan marionetten in een spel met onbekende regisseurs.

Ja, ik ben er van overtuigd dat er een laag is die verandering koste wat het kost wil tegen gaan. De burger in toom houden, zoals in het oude Rome. Dat is wat ze wil. Brood en spelen voor het volk. Eerst het EK Voetbal. Dan de Tour de France. Daarna de Olympische Spelen. En nu: de verkiezingscampagne. “Het wordt wel spannend deze keer. Wie denk je dat er gaat winnen?”