Walid

Ik zat vanavond naar een documentaire te kijken over het leven en leed van de Palestijnse mensen in Gaza. Ze vechten nu meer tegen elkaar (Hamas tegen Fatah, Moslim tegen Moslim) dan tegen de “vijand” in Israël. Een jongen van niet meer dan negen jaar zat recht in de camera te kijken en vertelde zonder tranen of al te veel emotie over hoe zijn vader, een Fatah man, vermoord werd door iemand van Hamas. Zijn hele leven (zei hij) was nu helemaal gericht op één ding – wraak nemen.

“Mijn vader is dood. Ik ben triest. Ik zal nooit meer gelukkig worden tot ik zijn moordenaar vermoord heb. Tot ik zíjn kinderen ook vaderloos maak.”

Ergens snap ik zijn houding wel – en dan ergens ook weer niet. Wat voor geloof is het dat kinderen leert om wraakzuchtig te zijn in plaats van begripvol? Ik zou eerder denken: nou, er zijn al genoeg vaderloze kinderen op de wereld – ik ga er niet voor zorgen dat het aantal toeneemt. En mijns inziens leert Islam dat ook niet. Het is alleen hoe het geïnterpreteerd wordt door een paar invloedrijke “denkers”, die hun kwade boodschap verspreiden onder de wat buigzame hersens van honderdduizenden jonge Moslims. De Moslims die ik de eer heb gehad in mijn leven om een beetje dieper te leren kennen denken zeker niet zo.

Opeens moest ik terugdenken aan een tijd meer dan 30 jaar geleden. Ik werkte toen fulltime in een kroeg. De manager had een parttimer aangenomen om ’s avonds te werken samen met mij achter bar. Hij was een student uit Egypte en heette Walid. Ik zie hem nog die eerste keer binnenlopen met een brede glimlach onder zijn pikzwarte snor en ogen die een soort helder licht altijd uitstraalde. IJsblauwe ogen in een donker gezicht, ongeschoren maar netjes bijgeknipt baard, zoals je veel ziet op mannen uit Arabsiche landen.

Iedereen noemde hem Wally (zeg maar “Wollie”), maar ik wilde zijn naam uitspreken zoals het hoorde, dus ik luisterde heel goed en hoorde dat het eigenlijk “Wa-lied” moest zijn.

Wij waren van ongeveer dezelfde leeftijd en werden al heel snel vrienden. Eigenlijk waren we meer kennissen, maar toen we samen zaten konden we prima met mekaar opschieten. Altijd lachen en altijd gezellig. Maar ik ben gewoon iemand die zijn mond niet kan houden en wilde het hem eerlijk vertellen, dat wat al wekenlang in mij hoofd had gezeten.

“Walid, ik heb wat verhalen van jou gehoord over je tiener tijd terug in Egypte. Je hebt zeker het zesdaagse oorlog meegemaakt, al was je toen vrij klein?”

“Ja hoor”, zei hij vrolijk. “Ik heb drie broeders en zelfs een zus verloren in die oorlog.”

Op dat moment had ik heel makkelijk weg kunnen lopen en het er nooit meer over gehad. Maar ik wist dat dat niet eerlijk zou zijn en besloot mijn geheim aan hem te vertellen.

“Walid, je bent een prachtvent, een wereldgozer en ik heb het ontzettend leuk gevonden deze laatste weken om jou te leren kennen….”

“Ik hoor een ‘maar’ aankomen”, zegt ie met veel meer wijsheid dan je zou vermoeden van iemand van twintig, hooguit éénentwintig.

“Nou, euh, ik heb geen geloof, maar ben wel als jood grootgebracht. Het zijn mijn uitgebreide familie die jou en jouw familie zoveel ellende en zorgen hebben gebracht. Ik bedoel, als jij mij nu zou vermoorden, zou ik daar alle begrip voor hebben. Hij keek me aan met die stralende, ijsblauwe ogen en de uitdrukking op zijn gezicht veranderde nauwelijks. Het glimlach stond toch nog op haar plaats en was écht.

“Allan, ik weet niets over joods zijn, net als jij niets weet over Islam. Maar mijn geloof heeft mij geleerd, net als die van jou vermoed ik, om alles, dan wel alles, te relativeren. Ten eerste, het is niet jouw persoonlijke schuld dat ik zoveel familieleden heb verloren. En ten tweede, het nemen van de wraak maakt de situatie alleen maar erger. Op een gegeven moment moet er wel iemand zijn die ‘stop!’ zegt. Iemand met een klein beetje visie. Iemand die het niet meer toestaat om mensen te vermoorden over wat er in het verleden is gebeurd.

Allan, het speelt geen rol meer – dat is allemaal verleden tijd en ik richt mij op de toekomst. Ik kan niet doorgaan met mijn studie en mijn toekomst als ik in het verleden blijf hangen. Dat heeft mijn vader mij geleerd, alsook mijn geloof. Trouwens, hoe kan ik boos op jou worden? Jij bent de enige in dit land die mijn naam kan uitspreken!”

Opeens begreep ik de houding van mijn voorvaders. Zes miljoen joden vermoord en gemarteld in de naam van het reinigen van een volk. Nooit vergeten, maar nooit wraak nemen. En zo heb ik mijn hele leven gedacht. Natuurlijk wordt je boos als zulke dingen je overkomt, maar om boos te blijven en aan niets anders te kunnen denken dan wraaknemen, is om je hele leven te verspillen aan negatief denken. Het cirkel van wraak wordt hierdoor nooit verbroken tot de hele bevolking van de aarde dood ligt.

Een paar weken later stond ik te liften naar een dichtbije stad. Het was mijn vrije avond. In de omgekeerde richting reed Walid, op weg naar zijn avondshift in de kroeg.

“Waar ga je heen, Al?”

“Letchworth.”

“Ik geef je een lift jongen!”

“Welnee, jij moet zo je shift beginnen en ik red me prima hoor, is maar vijf kilometer.”

Maar hij draaide de auto om, bracht me naar Letchworth en had net tijd om terug naar Hitchin te rijden voor zijn shift.

Met uitzondering van één persoon kende ik toen geen één van mijn vrienden die iets zou doen voor me. En ik had de helft van zijn familie vermoord. Zo had hij het kunnen zien. Hij koos ervoor om het niet zo te zien.

Die zoon van de Fatah man wist niet beter. Iedereen om heen, inclusief de imams en andere zeer geleerden van zijn geloof, hebben hem verteld dat het normaal is om zo te voelen. Om die gevoelens te koesteren en ontwikkelen, totdat hij de volgende generatie terrorist wordt. En zo gaat het door. Noch Jezus, noch Allah, noch Boeddha heeft ooit gezegd dat het juist is om wraak te nemen.

Ik leef al 54 jaar zonder geloof, maar ik krijg wel het gevoel dat wat ik geleerd heb door de jaren heen juist is. En er is geen Imam of Rabbijn of Priester die mij ooit kan overtuigen dat ik geen gelijk heb.