Dat ik nog leef

In Nigeria bestaat de traditie dat ouders niet op de begrafenis van hun kinderen aanwezig zijn, want ouders behoren hun kinderen niet te begraven. Natuurlijk kom ik er nooit overheen. Wie zou dat wel kunnen, over de dood heenkomen van wie je zo lief is als je kind? De keerzijde van de liefde voor mijn kind is levenslang verdriet. Ik ben rouwdrager en zal dat mijn leven lang blijven. Want rouw verwerk je niet, rouw draag je. En telkens opnieuw rouw ik, bij elke belangrijke gebeurtenis , steeds opnieuw is er dan die lege plek en wordt er één gemist, zo ondragelijk gemist. Geen kind is zo aanwezig dan het kind dat wordt gemist.

Ik moet toegeven, ik heb het ook nooit begrepen voor mij deze ramp overkwam. Ik heb het ook allemaal braaf tot mij genomen en geleerd, de systematiek van het rouwproces, de fasen die je daarin zou doorlopen, de rouwtaken die je zou moeten verrichten. Maar toen mijn wereld verging bleek er niets van te kloppen. Wat ik ervoer kon in geen enkele theorie in geen enkel model worden gevangen. Maar velen om mij heen dachten van wel. Welk een eenzaamheid overvalt je dan; niemand begrijpt mij!

De verwondering die mijzelf nog steeds bij tijd en wijle overvalt; hoe is het toch mogelijk dat je zoiets overleeft. Er blijkt leven na de dood van onze liefsten te zijn, want ik ben mee gestorven en ik ontdek, zomaar ineens, dat ik toch nog leef.
Maar zeg niet dat ik mijn verdriet dus ‘verwerkt’ heb of zoiets, want dat is niet waar – het zit er nog steeds, in het diepst van mijn wezen, ook al blijk ik naast mijn verdriet in de loop van de jaren ook weer heel gelukkig te kunnen zijn. Door mijn verdriet ben ik geworden wie ik nu ben.
Gedenken betekent vorm geven aan dat verdriet. Ieder doet dat op zijn eigen wijze.

Gedenken betekent dat mijn verdriet er is, dat mijn verdriet blijft en dat het de ruimte moet krijgen die het toekomt. Ruimte geven aan verdriet is ruimte geven aan emoties, aan gevoelens. Maar geluk wordt nooit meer gewoon.