De Toeschouwer II – Een observatie ‘Between The Acts’

De wereld is vol onbekenden. De een lacht zonder reden en de ander huilt maar blijkt acteur te zijn. En dan is er de toeschouwer. De man op de achterste rij van de tribune die weigert te applaudiseren bij iedere punchline en zichzelf de kunst van het onzichtbaar maken heeft aangeleerd door simpelweg te zijn. Zijn droom bestaat uit een nihilistisch resumé van een een reis die zich liet kleuren door een psychedelicum waarvan de naam hem tot op heden onbekend is. Misschien dat het ‘leven’ heet. Maar zo snel als een samenvatting leest, zo snel is zijn droom weer voorbij. [i]Zij die het experiment niet schuwen, gelieve verder te lezen en u niet af te laten schrikken door een plotselinge scène die niets met voorgaande beschouwende tekst te maken lijkt te hebben. Ik noemde het woord ‘experiment’, was het niet?[/i]

[i]Ter verduidelijking:[/i]

[i][b]ex•pe•ri•ment het; o -en proef(neming)[/b][/i]

[b]Akte 3. De Toeschouwer wordt onverwachts betrokken in de voorstelling. Een ludieke scène ontstaat.[/b]

‘Hoe lang is de voorstelling al gaande?’
Mevrouw Altijd-Te-Laat heeft haast. Spreekt met een iets te luide stem, en heeft zich al net zo luid uitgedost.
Niet voor mijn stoel gaan staan, denkt hij. Nu alstublieft niet voor mijn stoel gaan staan.
Mevrouw Altijd-Te-Laat wil antwoord. Hinkt wat van het ene been op de ander.
‘Meneer, hoe lang is de voorstelling al gaande?’
Meneer kijkt op zijn horloge. De wijzers staan al jaren stil. Belangrijker is de esthetiek; de algehele uitstraling.
‘Mevrouw, ik zal het u vertellen’ antwoordt hij. ‘Maar wilt u dan alstublieft uit mijn gezichtsveld gaan.’

Alle mensen zijn als dromen; dromen als hallucinatieve zeepbellen. Mens in droom. Droom in zeepbel. Een speldenprik is al wat nodig is. Maar de toeschouwer is dit alles om het even. Hij kijkt en vergelijkt, wikt en weegt. Uiteindelijk maakt hij de selectie; een elftal van familieleden, een enkele kennis en misschien iemand die hem ‘vriend’ noemt. En dan zijn er nog die anderen; die onwerkelijke schepselen met hun vreemd rondzwaaiende armen, ongecontroleerde driften en venijnig stekende ogen. Zij die de wereld maken tot een veredelde dierentuin, maar weigeren te geloven dat ook zij gekooid zijn.

[i]En toen.
Toen was het tijd voor wat achtergrondinformatie over Mevrouw-Altijd-Te-Laat, gegoten in enkele korte beschouwende zinnen en een zogeheten flashback. De flashback bestaat uit een een wat kluchtige scène. Een van de velen die Mevrouw-Altijd-Te-Laat door haar toedoen tot stand heeft weten te brengen en waar zij tevens haar naam aan heeft te danken.[/i]

[b]Akte vier.[/b]

Mevrouw Altijd-Te-Laat is er een met een opmerkelijk karakter. Zo een die zich niet uit het veld laat slaan; zo een die liever zelf de klappen uitdeelt. Of ze laat uitdelen.
‘Dat beest om uw nek is daar vast niet uit zichzelf gaan liggen’ insinueerde de kaartjesknippende idealistische studente bij de ingang van de theaterzaal.
Oponthoud. Altijd maar oponthoud.
‘Meisje, bemoei jij je eens met je eigen zaken en doe wat aan dat haar van je, wil je.’
Maar Meisje is moe en opgefokt en wil niets liever dan ‘lekker zeventien en idealistisch’ zijn. En meisjes die lekker zeventien en idealistisch willen zijn laten zich nu eenmaal niets vertellen. Zeker niet door dames die altijd haast hebben en letterlijk over lijken gaan.
‘Als u dat ding om uw nek niet bij de balie inlevert, vrees ik dat ik u geen toegang tot de voorstelling kan verlenen.’
Oponthoud. Altijd maar oponthoud.

[i]En terwijl het conflict tussen de studente en Mevouw-Altijd-Te-Laat zo hoog oploopt dat Mevrouw-Altijd-Te-Laat zich genoodzaakt ziet om de studente de mond te snoeren met hetzelfde dode beest waarmee zij nog niet zo lang geleden zo gracieus het theater binnentrad, schakelen wij over naar de zaal. Ogen zijn er tenslotte om door te zien. En in de zaal is er een meer dan grote verzameling van aanwezig.[/i]

Het publiek heeft er plezier in. Ze applaudiseert dat het een lieve lust is. Lacht alsof hun leven ervan afhangt. Een enkeling veegt zijn inmiddels vochtige brillenglazen weer grondig schoon. Buiken schokken op en neer, borsten in alle maten wiebelen van rechts naar links, op en neer en van links naar rechts. Het publiek is tevreden. En als het publiek tevreden is, dan doen de acteurs hun werk goed.

En de toeschouwer? De toeschouwer is al lang niet meer wat hij leek te zijn. Ook hij treedt via een zij-ingang van de zaal via de coulissen tot het podium om tesamen met Mevrouw-Altijd-Te-Laat een volgende scène neer te zetten. Zijn bokkepruik heeft hij afgezet en zijn bril, welke slechts diende voor het uitstralen van intellect, ligt in zijn kleedkamer. De toeschouwer speelt een dubbelrol; de toeschouwer zelf was tenslotte niet veel meer dan een edelfigurant.

[i]En toen? Toen was het een tijd voor een laatste beschouwende alinea ter afsluiting van deze niet zo alledaagse tekst. Een serieuze voetnoot, een overweging. Nog enkele mooie woorden met als functie het begin, het einde en het middenstuk naadloos op elkaar te laten aansluiten. Om ze tot een geheel te vormen, een zekere moraal toe te voegen. [/i]

Maar wie is diegene die ons daarvan voorziet? En vooral: waar is hij? Is ook hij er stiekem tussenuit geknepen om straks een diepe buiging voor het publiek te maken? Of is [i]hij [/i]de werkelijke toeschouwer: degene die zichzelf de kunst van het onzichtbaar maken zo sterk eigen heeft gemaakt dat werkelijk niemand hem meer ziet.

Een speldenprik is tenslotte al wat nodig is.
En de wereld, die blijft vol onbekenden.