Toerist in Rio – favela (II)

Als Toto aan het begin van de zich tegen de bergwand van de favela slingerende hoofdstraat een plekje voor de jeep gevonden heeft begint Barbara haar taak met verve te vervullen. Terwijl wij nog uitstappen worden we al omringd met lieden, oud en jong, die van alles en nog wat aan de man proberen te brengen. De gebruikelijke artikelen waarmee her en der in de stad geprobeerd wordt geld uit ‘s toeristens zak te kloppen, maar hier toch ook specifiek op de favela gerichte dingen, voornamelijk schilderijtjes van de favela zelf in allerlei formaten. Door de veelheid van kleuren zien ze er heel wat mooier uit dan de werkelijkheid.
Een donker kleuter-krollebolletje op haar arm omhelst Barabara alsof het zijn moeder is en intussen probeert de echte mama een stuk zeep aan ons te slijten. Zo werkt dat als gids, geven en nemen.
Ik moet zeggen: we krijgen uitvoerige uitleg We stappen weer in, de jeep brengt ons naar zowat het hoogste punt van de wijk. Wij zien dan een beetje hoe het leven hier toe gaat. Hoe groepjes tienerjongens zich ophouden bij hun motoren. “Honda’s, die worden hier in Brazilië gemaakt”, en daar scheuren die jongelui mee op en neer door de favela, met een duopassagier een soort taxivervoer per motor uitvoerend. Als acrobaten slalommen ze door de drukte, alle putten en obstakels op hun pad omzeilend. Het zijn nog fraaie motoren ook. Op de vraag hoe ze aan het geld komen voor die luxe zegt Barbara: “je mag drie keer raden…”

We gaan de wijk in. Wat jongens, nog net geen tieners, voegen zich onopvallend bij het groepje. Een straatje met winkeltjes, als je die zo mag noemen. Verschrikkelijk rommelig, uiterst smal. De hygiëne lijkt ver te zoeken. Ondanks de hitte liggen levensmiddelen als vlees en vis ongekoeld . Je valt van de ene verbazing in de andere.

Iets verderop zegt Barbara dat ze hier zo is “ingeburgerd” dat ze haar groepje “het echte leven in de favela” kan laten zien. Door steegjes, paadjes, dalen wij af. Soms steil, dan weer wat vlakker, overal even smal. De al genoemde jongens blijven ons vergezellen en proberen gedienstig te zijn. Ze bieden hun hand aan om enig houvast te hebben bij de wandeling. Een slap handje, dat wel, en je vraagt je af of zij jou begeleider zijn of andersom. Met gebaren proberen zij ook nog gids te zijn. Zij wijzen er op als er “iets te zien is”. Een groepje kippen bijvoorbeeld dat ergens rondscharrelt, daar waar tussen de bouwsels nog een miniem stukje onbebouwd is. Ze attenderen op onverwachte afstapjes, op wat honden ook hier op het plaveisel hebben gedeponeerd.

Hier en daar krijgen we de gelegenheid een steelse blik te werpen in de woninkjes. En het moet gezegd: als je het van buiten ziet dan valt het van binnen nog niet tegen. Ook midden op de dag zie je dat her en der de tv-schermen dienst doen. “Die worden hier eerder aangeschaft dan een koelkast”.

Een stuk lager staan we plotseling weer “op straat” en is Toto met zijn jeep er ook. Hij brengt ons een stuk verder en opnieuw verkennen wij de steegjes.

Al doende probeert Barbara ons uit te leggen dat misschien wel driekwart van de bewoners een tamelijk eerzaam bestaan leidt. Hun situatie is zoals ze is, ze weten niet beter, ze hebben zich er mee verzoend. Dat er nauwelijks gezondheidszorg is, dat drugs en geweld ook onder jongeren veel slachtoffers eisen, dat de werkloosheid bijzonder groot is, het deert hen niet. Ze hebben er mee leren leven.

Straten en steegjes hebben geen officiële naam. Huisnummering is er ook niet. Op wat plaatsen is een genummerd oriëntatiepunt. Als iemand van elders post wil ontvangen dan moet hij opgeven bij welke post hij af en toe zal gaan kijken of er wat voor hem is.

Aan het eind van de toer geef ik de “persoonlijke begeleider” een 5-reaal-biljetje. Zijn ogen glinsteren –is dat soms een weldadige fooi ? Ik denk het wel, even later zie je nog wat paren vragende ogen en half zoveel handjes op je gericht…. In de favela is iedere bezoeker een rijke bink !