Het meest schokkende boek dat ik tijdens mijn studie heb gelezen is ongetwijfeld ‘The cultural contradictions of motherhood’ dat de Amerikaanse Sharon Hays in 1998 heeft gepubliceerd. Zij vraagt zich namelijk af waarom moeders zoveel tijd stoppen in moederen. Volgens haar is dat helemaal niet vanzelfsprekend en zeker niet van alle tijden. Als moeder van (toen) twee jonge kinderen was het vreemd om dat te lezen. Ik was overtuigd van het bestaan van een moederinstinct, een oergevoel, dat voelde ik zo. Dat je als moeder alles over hebt voor je kinderen, dat is vanzelfsprekend.

Rachel, een moeder in het boek van Hays, is een hard werkende carrièrevrouw en moeder van een dochter van twee jaar oud. Als haar dochter naar het ziekenhuis moet, vraagt ze haar baas of ze vrij kan krijgen. Haar dochter is weliswaar niet ernstig ziek, maar Rachel vindt dat je in zo’n situatie je werk op de tweede plaats moet zetten en er voor je kind moet zijn. Tot haar frustratie is haar baas, nota bene een vrouw, maar geen moeder, het niet met haar eens. Zij wil dat Rachel gewoon komt werken en vindt dit geen reden om accuut vrij te krijgen. Rachel is woedend dat haar baas niet begrijpt wat elke moeder begrijpt: je kind heeft jou op dat moment hard nodig, je bent als moeder onvervangbaar en de enige plaats waar je in zo’n situatie moet zijn is aan het bed van je kind.

De opvatting dat je er als moeder voor je kind moet zijn, staat volgens Hays haaks op de ontwikkeling dat steeds meer moeders buitenshuis werken. Je zou verwachten, stelt Hays, dat nu meer en meer vrouwen in de publieke sfeer werken, de tradionele waarden in de privésfeer afbrokkelen. Met die traditionele waarden bedoelt ze de opvatting dat de moeder in huis zorgt voor rust, regelmaat, onvoorwaardelijke liefde en zichzelf wegcijfert of opoffert voor het geluk van haar kinderen. Maar de economische en rationele waarden die op het werk gelden, gelden zeker niet in huis. Sterker nog, Hays ziet een tendens waarbij het moederen alleen maar intensiever wordt.

Het is inderdaad zo dat mijn moeder vroeger niet hoefde te helpen op school. Nu ben ik op school leesmoeder, help ik op het documentatiecentrum, stel me af en toe beschikbaar om tijdens een uitstapje te rijden en zit ik in de MR. Terwijl mijn moeder niet buitenshuis werkte en ik iedere dag. Als kleuter ging ik al alleen naar school en later zelfstandig naar de sportvereniging en wedstrijden. Mijn kinderen breng ik iedere dag naar school, net als alle andere moeders. ’s Avonds lees ik een verhaaltje voor, wat mijn moeder nooit heeft gedaan. Waarom doe ik dat eigenlijk?

Hays laat zien dat intensief moederen niet van alle tijden is. Historisch gezien heeft het moederschap hele verschillende invullingen gehad. Zo zijn veel baby’s in de negentiende eeuw (denk aan Jean-Baptiste uit de roman Das Parfum) gevoed door een ‘wildvreemde’ voedster. Belangrijk was de hoeveelheid melk, maar van een emotionele binding wordt niet gesproken. En wat te denken van de moeders in de aristocratische kringen, die direct na de bevalling hun kind aan een nanny geven. Nanny en kind groeien op in een vleugel van het herenhuis, paleis of kasteel, en moeder komt af en toe op bezoek bij de kinderkamer. Of de situatie tijdens de industriele revolutie. Als de kinderen nog klein zijn is moeder op de fabriek, en zodra ze wat ouder zijn werken de kinderen zelf in de fabrieken.

Waarom stoppen de werkende moeders van nu zoveel tijd in moederen als ze dat eigenlijk niet goed uitkomt? Die vraag van Hays is scherp en zet je aan het denken. Toch kan ik mijn opvattingen (ik spreek zelf eigenlijk nog liever van gevoel) over het moederschap niet overboord gooien. Maar soms, als het schuldgevoel opsteekt dat ik een slechte moeder ben, omdat ik niet het geduld had om een verhaaltje voor te lezen, denk ik graag aan Hays.


8 reacties

Anne · 15 augustus 2009 op 19:46

Interessante vraag inderdaad. Vlot geschreven stukje. Zelf ben ik ook moeder en herken mezelf duidelijk in dat overvolle gemoeder-modder. En zo’n schuldorgaan heb ik ook. Dacht alleen dat dat iets lichamelijks was 😀
Maar goed om je te realiseren dat veel van onze ideeën over de invulling van het moederschap blijkbaar helemaal niet de onze zijn, maar dat de conditionering zijn werk doet.

Dees · 16 augustus 2009 op 22:34

Jahaa, heerlijke column. Met inhoud, dat zie je hier toch wat weinig.

Ik heb het idee als niet moeder sowieso toch heel sterk; dat vrouwen het moederschap omringen met een collectieve waslijst van do’s en don’ts inclusief wat je allemaal wel en er allemaal niet bij moet voelen. Zelf opgelegde plichten, om niet onder te doen voor de andere moeders? Maar ja, ik heb wellicht makkelijk praten. Goeie column dit!! Laat het gebrek aan reacties je er niet van weerhouden er nog een te pennen.

FatTree · 17 augustus 2009 op 12:31

Zeer interessante column, en inhoudelijk goed gevuld. Het zet je flink aan het denken!

arta · 17 augustus 2009 op 23:14

Ik geloof dat ik niet zo heel erg instinctief moeder, als ik dit zo lees. Als mijn kinderen een griepje hebben vragen ze gelijk of oma komt als ik ga werken. Zij omaat immers wél intensief. Tevens heb ik totaal geen last van compensatiegedrag, geen grote cadeau’s, veel eigen verantwoordelijkheden. Ik vraag me af, na het lezen van jouw goedgeschreven stuk, uit welke tijd ik stam…:-)

KawaSutra · 18 augustus 2009 op 00:50

De gulden middenweg lijkt mij altijd nog het beste. En het liefst gedeeld met de partner, tenslotte is de typische moeder- en vaderrol al behoorlijk geërodeerd en afgevlakt tot een breed draagvlak. Nu het vertrouwen nog in de andere kunne.
Goed en overtuigend geschreven.

Fem · 18 augustus 2009 op 11:11

Ook toen ik even niet werkte, stak ik veel tijd in het schoolgebeuren en nog steeds breng ik mijn dochter zelf naar school, terwijl er geen enkel gevaar voor haar schuilt in het wandelingetje van 3 minuten. Zelf liep ik al vanaf mijn zesde alleen naar school en moest daarbij twee grote, drukke wegen overbruggen. Je column zet me wel aan het denken, maar blijkbaar is mijn moedergevoel sterker 😕

Erg goed!

LouisP · 23 augustus 2010 op 17:54

Sylvia 1,
‘k heb het nu gelezen met de aandacht die dit stuk en verdient en nodig heeft. Geen flauwekul. Goed verwoord. Goede argumenten. Prima research gedaan en met precies voldoende ‘eigen (moeder)gevoel doorweven.’

Ik ben onder de indruk..
als je al van een minpuntje mag spreken..de titel..is goed maar nodigt niet echt uit tot lezen…lijkt me
gr.
Louis

LouisP · 5 mei 2011 op 09:34

Toch kan ik mijn opvattingen (ik spreek zelf eigenlijk nog liever van gevoel) over het moederschap niet overboord gooien. Maar soms, als het schuldgevoel opsteekt dat ik een slechte moeder ben, omdat ik niet het geduld had om een verhaaltje voor te lezen, denk ik graag aan Hays.

Ik heb iets met beginzinnen en eindzinnen…soms is het jammer dat een stuk eindigt maar als het dan toch moet…dan met zo’n einde als bij dit..

Geef een reactie

Avatar plaatshouder